Babyfaces vol van moordlust
Verontrustend: IS hangt aangeslagen in de touwen, maar weet nog steeds tieners te enthousiasmeren voor de martelaarsdood. Nu het stof optrekt aan de Costa Dorada begint het silhouet van een piepjonge Spaanse jihadistische terreurgroep zich af te tekenen.
Vijf jongemannen met nagemaakte bomgordels, een blunderende explosievenmaker in een huis met zwembad, een 17-jarige student voor wie één massamoord blijkbaar niet genoeg was. Op de foto’s lijken vier van hen, vrienden uit de omgeving van Barcelona, sympathieke kwajongens, maar ze vermoordden veertien onschuldige onbekenden.
De Spaanse justitie gaat uit van een dadergroep van maximaal twaalf man. Hun grote plan voor een aanslag met een truck vol gasflessen mislukte, maar met een geïmproviseerd plan B zaaiden ze donderdag alsnog dood en verderf. Drie lopen nog vrij rond, vier zitten er vast, een is door zijn eigen bom de lucht in gegaan, in totaal vijf zijn er doodgeschoten. Een moedige politieman schoot vier van hen neer toen ze uit hun busje kwamen met bijlen, messen en lege bomgordels. Een vijfde vond die nacht ook de dood. Het had een moordplan C moeten worden.
Coca-Cola
De Spaanse Marokkaan Moussa Oukabir (17) hoorde bij dat doodgeschoten viertal, net als Younes Abouyaaqoub (22). Het lijkt erop dat hij de bestuurder was van het busje op de Ramblas. Na het bloedbad ging hij er vermoedelijk te voet vandoor. Ook hun vrienden Said Aallaa, Mohamed Hychami waren late tieners of begin twintig.
Justitie had geen enkele aanwijzingen dat een van de jongens iets met terrorisme te maken had. Wel had Moussa op Facebook al eens zijn ware gezicht getoond. Op de vraag wat hij zou doen als hij de koning van de wereld was, antwoordde hij: ’alle ongelovigen doden’.
Dat jongeren gevoelig zijn voor de lokroep van de jihad, is geen verrassing. „Veel Nederlandse Syrië-gangers waren ook een jaar of 16, 17, 18 toen ze vertrokken”, zegt terrorisme-expert Jelle van Buuren.
Maar dat was nog in de glorietijd van het kalifaat. „Het slechte nieuws is dat IS blijkbaar nog steeds aantrekkingskracht uitoefent op jongeren’, zegt Van Buuren. ,,Voor jihadveteranen die daar nog zitten of die terugkeren is die aantrekkingskracht begrijpelijk. Zij raakten geïnspireerd toen het kalifaat nog groeide, ze zitten er diep in en voor hen is er vaak geen weg meer terug. Maar het is verontrustend dat 17-jarigen nog steeds bereid blijken om zelfmoordaanslagen te plegen. Zelfs nu het kalifaat in verval is.”
Was er misschien een oudere man die de leiding had over de tieners? Dat is voor de Spaanse justitie een belangrijke vraag. „Vaak zie je dat een cel onder invloed staat van een ervaren aanvoerder, die ronselt en de theologische munitie aanlevert om geweld te legitimeren met een religieus sausje.”
Bij de Hofstadgroep was die inspirator bijvoorbeeld de geheimzinnige sjeik Redouan el Issar, bijgenaamd De Syriër, die daags na de moord op Theo van Gogh Nederland ontvluchtte.
Islamitische Staat heeft de aanslag direct opgeëist via het eigen persbureau Amaq. Kenners beschouwen zo’n statement als vrij betrouwbaar. Maar hoe kort waren de lijnen tussen de terreurcel en het kalifaat?
Drie mogelijkheden
Er zijn ruwweg drie mogelijkheden. Het kan zijn dat de groep via versleuteld berichtenverkeer direct in contact stond met een planningshoofdkwartier in Raqqa. Tweede mogelijkheid is dat een of meer doorgewinterde terugkeerders uit het strijdgebied bij de plannen in Spanje betrokken waren. Derde mogelijkheid is dat er uitsluitend via propaganda een verband was tussen IS en de groep. Het kalifaat doet via internet vaak oproepen aan radicale eenlingen om met trucks dood en verderf te zaaien. Het maakt hen niet uit wie daar gehoor aan geeft, een vrome moslim of een crimineel.
Gasflessenbom
Van Buuren ziet in de ontploffing van de gasflessenbom in Alcanar een kleine aanwijzing voor het scenario dat de groep alleen op afstand in contact stond met Raqqa. Bij die voortijdige explosie vielen een dode en zeven gewonden. Later gisteravond werden stoffelijke resten van een tweede persoon gevonden. „Dat kan erop duiden dat er geen ervaren bommenbouwer aan het werk was. Het knutselen met explosieven is ingewikkelder dan het lijkt.”
Nu het grondgebied van IS krimpt en steden zoals Mosul en straks Raqqa vallen, wordt IS in Europa eerder gevaarlijker. De doodsstrijd in Syrië en Irak vormt nu nog een bliksemafleider. De vrees bestaat dat overlevende extremisten na de vernietiging van de islamitische staat juist hun energie gaan richten op aanslagen in het westen. Expert trekken wel de vergelijking met de boze tovenaar Voldemort uit de Harry Potter-boeken. Zijn lichaam is dood, maar zijn giftige geest kan via omwegen nog steeds opereren.
„Een religie die zegt de absolute waarheid in pacht te hebben, biedt een identiteit en blijft dus aantrekkelijk”, zegt Van Buuren. „Het gedachtegoed van IS is niet verslagen.”