Afvallige moslims spreken zich uit
Ali Rizvi (42) heeft goed nieuws. „Er zijn steeds meer ex-moslims als ik, die openlijk durven uitkomen voor hun afvalligheid. Er worden zelfs internationale congressen georganiseerd, waar afvalligen elkaar ontmoeten.” Dat is een groot verschil met nog maar enkele jaren geleden, zegt de Canadees van Pakistaanse afkomst. „Er is langzaam, maar zeker iets aan het veranderen.”
Het verhaal is bekend: wie uit de islam treedt, riskeert een hoop: van het verlies van vrienden en familie tot letterlijk de dood. In dertien islamitische landen staat de doodstraf op atheïsme.
Ook Ali Rizvi, een arts-patholoog die met z’n hoogopgeleide, liberale ouders in Pakistan, Libië, Saoedi- Arabië en Noord-Amerika een cosmopolitisch leven leidde, ondervindt de toorn van het intolerante deel van de oemma - de islamitische gemeenschap. Rizvi en zijn gezin krijgen ernstige bedreigingen. „Verkrachtingsfantasieën over mijn vrouw en verschrikkelijke dingen die ze onze baby willen aandoen.” Een van zijn vrienden, de blogger Avijit Roy, werd in Bangladesh op straat met hakmessen vermoord. Een andere vrijdenkende vriend, de blogger Raif Badawi, kwijnt weg in een Saoedische cel, veroordeeld tot tien jaar gevangenisstraf en duizend zweepslagen. Toch is hij hoopvol: „We zitten hier nu wel vrijuit te praten in Amsterdam.”
Rizvi zette zijn ervaringen op schrift in De atheïstische moslim. Het boek verschijnt gelijktijdig met een Nederlandse bundel: Nieuwe vrijdenkers. Ook daarin komen afvallige moslims aan het woord, twaalf in totaal. Zij werden geïnterviewd door Boris van der Ham en journalist Rachid Benhammou. Van der Ham, voorzitter van het Humanistisch Verbond, constateert dezelfde ontwikkeling als Rizvi: „Dit is ook in Nederland een groeiende groep. Tegelijkertijd is de weerzin tegen afvalligheid nog enorm groot.”
Uit de meeste verhalen, ook uit dat van Ali Rizvi, blijkt de gespletenheid van veel voormalige moslims. Aan de ene kant wenden zij zich af van de islam, niet zelden wegens het gewelddadige karakter dat die godsdienst kan aannemen. Aan de andere kant nemen zij hun islamitische ouders en vrienden in bescherming tegen de aanvallen van moslim-haters. Rizvi verwijst naar de prominente Indiaas-Amerikaanse politieke commentator Fareed Zakaria, een agnost, die in een artikel met de kop ’Ik ben een moslim’ reageerde op het inreisverbod voor moslims door Donald Trump. „Ik zou zelf die tekst niet zo hebben geschreven, maar ik begrijp wel waarom hij zich solidair verklaarde met moslims.
Suikerfeest
In dit gepolariseerde klimaat is het lastig manoeuvreren. Fatima el Mourabit, die in Nieuwe vrijdenkers haar relaas doet, wil onder geen beding de indruk wekken dat ze moslims zou ’demoniseren’. Integendeel, zij viert weer samen met haar moeder het Suikerfeest. Gewoon als een feestdag, zonder religieuze bijbedoelingen. „Net als ik ook kerst vier.” Daar ging wel tijd overheen. „Lang heeft mijn moeder gedacht dat ik wel weer terug zou keren tot de islam. Toen dat niet gebeurde, is er alsnog een balans ontstaan.”
El Mourabit, van Marokkaanse afkomst, is niet meer dagelijks bezig met haar keuze zich als ’atheïst’ te uiten. „Ik heb het allemaal allang achter me gelaten. Maar mensen die nog in die worsteling zitten, wil ik graag inspiratie bieden.”
Radicalisering
Sommige ex-moslims, onder wie ook Ali Rizvi, waarschuwen voor de radicalisering van moslim-gemeenschappen in het Westen, van waaruit jonge moslims uitreisden naar het kalifaat. Rizvi hekelt westerse woordvoerders van ’regressief links’ - links-seculiere bondgenoten van de islam - die beweren dat Islamitische Staat ’niks met de islam’ te maken zou hebben. „Zij komen dan altijd met hetzelfde argument aanzetten: de islam is een godsdienst van vrede en moslims worden gediscrimineerd. Maar Islamitische Staat ís juist de ware islam, in de ogen van de aanhangers ervan. Zij beroepen zich immers op de grondteksten.”
We moeten stoppen om moslims als slachtoffer te zien, vindt Rizvi. „Steun de afvalligen en dissidenten. Wees niet bang om voor ’islamofoob’ te worden uitgemaakt als je kritiek hebt op de islam. Pas dan kunnen de hervormingen in de islam doorzetten.”
Het is tijd dat cultuur en religie van elkaar worden gescheiden, vindt Boris van der Ham. „Zoals in het geval van Fatima, die het nu leuk vindt om met haar moeder het Suikerfeest te vieren. Dat zal behoorlijke schokken geven. Maar het is nodig opdat er een ontspannen, westerse islam ontstaat.”
Dat een ’gematigde, westerse islam’, waarover zoveel wordt gesproken, geen wensdroom is, daar is Ali Rizvi van overtuigd. Dat is zijn goede nieuws. „Die hervormingen hebben nu plaats. We zitten er middenin.”
Ik hoop het voor hem, maar ik ben daar niet zo zeker van.
