Bron: Trouw.nl
Kunstenaar Lars Vilks, ondergedoken na bedreigingen door Al-Kaida, gaat onverstoorbaar door. Hij maakt een musical over de affaire.
Op een geheime locatie op het Zweedse platteland zit Lars Vilks (61) achter zijn computer. Op een krukje ligt zijn opengeslagen dagboek, met tekeningetjes in zwarte inkt. Geamuseerd kijkt Vilks naar zijn scherm. Hij laat muziekpassages horen van musici die willen meewerken aan zijn musical. Met een lach in zijn stem leest hij daarna stukjes tekst voor uit ’Profeet Mohammed Superstar’. Het is zijn volgende project nadat hij de ’hondencartoon’ van de profeet liet publiceren, die de woede van Al-Kaida in Irak opriep. Sindsdien zit hij ondergedoken.
„Scène tien is de Aria van Al-Kaida”, vertelt Vilks, die de teksten in het Engels schrijft. „Scène elf gaat over de Verenigde Staten, want Amerikanen stellen alles te simpel voor. Je kunt niet zeggen: de terroristen zijn de bad guys en de Amerikanen zijn de good guys.”
Bang is hij niet. „Ik ben alleen en heb geen kinderen.” Hij wijst naar buiten, naar de kale akkers. „Theo van Gogh moest vroeg of laat een extremist tegen het lijf lopen. De kans die tegen te komen in Amsterdam is groter dan hier op het Zweedse platteland”, aldus Vilks.
Hij is gewend aan controverses. Niet ver van zijn woonplaats heeft hij een aantal omstreden kunstwerken gebouwd in een natuurgebied. Dit leidde tot vernielingen aan een kunstwerk en jarenlang juridisch getouwtrek. In 1996 riep hij daarom een vierkante kilometer in het natuurgebied uit tot de zelfstandige staat ’Landonia’, inmiddels gesteund door meer dan 10.000 ’staatsburgers’, waaronder 103 Nederlanders. Jaarlijks trekken de kunstwerken ongeveer 30.000 bezoekers.
Waarom een provocerende musical maken, nu het weer relatief rustig is in Zweden? „De teerling is geworpen”, zegt Vilks, kunsthistoricus en recensent, in het Latijn. „Dat is goed voor het debat. In Zweden is zoiets nodig om alles boven tafel te krijgen. Problemen over bijvoorbeeld integratie verbergen we hier met de politieke correctheid-methode. Pas na deze tekening hebben we een debat gehad over de botsingen van culturen”, aldus Vilks.
„Ik geloof in de inflatie van beledigingen. Eén keer beledigd worden of vijftig keer, dat maakt een verschil. Op een gegeven moment maakt de beledigde zich niet meer druk”, aldus Vilks, die onderstreept dat hij geen moslimhater is. „Politiek interesseert me niet, maar ik heb wel mijn meningen. Als je één godsdienst mag beledigen, moet je alle godsdiensten kunnen beledigen. Uitzonderingen zijn niet mogelijk.”
Voor Vilks bestaat zijn kunstwerk uit meer dan alleen die tekening. Ook de reacties, het debat, en het feit dat er nu een journalist voor hem zit, maakt deel uit van zijn kunst. „Maar ik had niet verwacht dat de president van Iran zich ermee zou bemoeien,” grinnikt Vilks. „Hij zingt in scène vijf van de musical.”
„Toen de tekeningen op drie plaatsen waren geweigerd in Zweden, besefte ik dat ik goed materiaal in handen had. Als je kijkt naar de rol van censuur in de geschiedenis van de kunst, heb je een fantastisch verhaal. Mensen denken dat er geen censuur meer is en dat alles kan. Dat klopt niet en zal nooit kloppen. Maar in de kunstwereld debatteert men op een academisch niveau en citeert men Duitse filosofen. Daarbuiten, in de grote wereld, trekken ze messen. Ik blijf interviews geven. Ofwel laten de extremisten het van zich afglijden. Ofwel brengen ze me om.”
Profeetcartoon past in rage rond rotondehonden
Lars Vilks is ondergedoken nadat Al-Kaida in Irak een beloning van 100.000 dollar op zijn hoofd zette, vorige maand. Al-Kaida is kwaad over een cartoon van de profeet Mohammed met een hondenlichaam, die in augustus in een Zweedse krant is afgedrukt. Oorspronkelijk waren Vilks’ illustraties bedoeld voor een expositie van een kunstvereniging in een Zweeds dorp. Maar de vereniging weigerde ze. Pogingen om de tekeningen elders te exposeren mislukten. De krant Nerikes Allehanda plaatste de gewraakte cartoon wel.
Met het tekenen van Mohammed als hond sluit Vilks aan op de kunstrage van de Zweedse ’rotondehonden’, die de laatste maanden in verschillende vormen en materialen door anonieme (volks)kunstenaars op rotondes in heel Zweden zijn geplaatst. Eerder maakte ook Vilks zo’n rotondehond.
Vorig jaar leidden cartoons over de profeet van twaalf Deense tekenaars tot een internationale crisis en een boycot van Deense producten.
Ik had nog nooit eerder van dit "beroemde" kunstwerk gehoord. 