Klimaatkaartenhuis
door kolommer,
Zevenennegentig procent van "de wetenschappers" zou het eens zijn met de opvatting dat mensen bezig zijn via CO2 een gevaarlijke klimaatverandering te veroorzaken. En de oplossing daarvoor zou zijn de inzet van meer "groene" energie, vooral zonnepanelen en windturbines.
Gelukkig is de realiteit heel anders. Dat die 97% in werkelijkheid hooguit 2% is ga ik hier niet uitleggen, dat hebben anderen al uitgebreid gedaan.
CO2
Ooit bevatte onze atmosfeer veel meer CO2 dan nu; algen en planten hebben dat omgezet in vaste stof, net zo lang tot er bijna geen CO2 meer over was, zoals nu. Dankzij het verstoken van kolen (de resten van planten van lang geleden) krabbelt het CO2-gehalte de afgelopen eeuw weer wat uit het dal, maar voor planten is dat nog steeds te weinig.
In theorie is CO2 een broeikasgas, dat wil zeggen dat het infrarood tegenhoudt waarmee de uitstraling van de aardse warmte naar het heelal wordt bemoeilijkt. Maar hoeveel dat in de praktijk scheelt, weet niemand precies. Het is om te beginnen al niet zo dat bij een verdubbeling van de CO2-concentratie het broeikaseffect verdubbelt: de relatie is namelijk logaritmisch, dat wil zeggen dat een stijging van 200 naar 400 ppm hetzelfde effect heeft als een stijging van 400 naar 800 ppm. Hoe meer CO2 we toevoegen, hoe minder dat extra scheelt.
Volgens de theorie zou de extra CO2 van de afgelopen eeuw genoeg moeten zijn geweest voor een temperatuurstijging van gemiddeld een paar tienden van een graad; de werkelijkheid lijkt anders en dat heeft sommige wetenschappers ertoe gebracht te vermoeden dat het effect op de één of andere manier wordt versterkt. Maar hoe groot die versterking dan wel is, weet eigenlijk ook niemand.
Metingen
De temperaturen van de afgelopen eeuw zijn een 'experiment van de natuur' dat we niet kunnen overdoen om onze modellen te controleren. Wat het nog erger maakt is dat we die temperaturen maar nauwelijks kennen.
Dat zit zo. Een eeuw geleden stonden er maar op een heel klein deel van de wereld thermometers in een speciale hut, met een man erbij die trouw de metingen opschreef in een boek. Niets in Afrika, niets in Zuid-Amerika, niets op de polen, bijna niets in Azië. En op de zeeën, het grootste deel van het aardoppervlak, uiteraard nog minder. De metingen die door schepen werden gedaan waren op zijn zachtst gezegd onnauwkeurig.
Maar ook in het deel van de wereld waar wél goed werd gemeten, zoals in de VS, waren de problemen niet van de lucht. Ooit goed gesitueerde hutten werden geleidelijk opgeslokt door uitdijende steden en begonnen steeds hogere temperaturen te meten: het urban heat island effect. Hut na hut moest worden afgebroken, zodat we er nu minder hebben dan een kleine eeuw geleden. Steeds meer worden echte metingen vervangen door schattingen op basis van modellen, een praktijk waar een echte wetenschapper de koude rillingen van zou moeten krijgen.
Over de ontwikkelingen in de gebieden waar pas recent de temperatuur wordt gemeten valt met terugwerkende kracht natuurlijk helemaal niets zinnigs te zeggen.
Modellen
Over het woord modellen hebben we het al even gehad. Een klimaatmodel is een batterij formules die door een computer kan worden doorgerekend om te 'voorspellen' wat op verschillende plekken op de wereld de temperatuur zal zijn onder invloed van de seizoenen, lucht- en zeestromingen, de concentratie van CO2 enzovoorts.
Die modellen zijn enorm ingewikkeld en afhankelijk van vele keuzes en instellingen, die allemaal van invloed kunnen zijn op de resultaten. In de praktijk bleken de verschillende modellen dan ook nogal verschillende voorspellingen te doen. Nog erger was de ontwikkeling in de eerste decennia van deze eeuw, die geen enkel model had 'zien aankomen'. Als we deze modellen opvatten als hypotheses, die door een experiment worden geverifieerd of gefalsificeerd, dan vielen ze feitelijk allemaal door de mand - geen beste beurt voor de theorie eronder, namelijk dat CO2 het klimaat bepaalt en dat we weten hoe.
Verwaarloosde factoren
Over de effecten van verstedelijking hebben we het al even gehad, maar ook andere factoren bepalen het klimaat zonder dat ze een grote rol spelen in de modellen. Eén van die is het effect van wolken, dat zoals we allemaal weten uitermate belangrijk is. Dat zou reden zijn daar eens goed naar te kijken, en dan vooral naar de processen die de vorming van wolken bevorderen. De activiteit van de zon schijnt daar een belangrijke rol in te spelen, maar daar vind je in de modellen weinig van terug. Wetenschappers die daar wel wat in zien, voorspellen op grond van de recent afgenomen zonne-activiteit een flinke afkoeling. We zullen zien.
Maatregelen
We weten dus nauwelijks hoeveel de aarde is opgewarmd, we weten niet waardoor het komt en we hebben geen enkel gegarandeerd handvat om toekomstige klimaatveranderingen te kunnen voorspellen.
We weten ook niet of het verminderen van de CO2-concentratie veel zal helpen, maar we weten wel dat dat ons niet lukt. Sterker nog, het lukt niet eens de uitstoot te verlagen. Nog sterker: de uitstoot stijgt elk jaar en doet dat al tientallen jaren, alle IPCC-rapporten ten spijt.
Worden er dan geen maatregelen getroffen? Dat wel, maar die werken niet. Het plaatsen van windmolens en zonnepanelen heeft kampioen Duitsland in elk geval niet veel vooruit geholpen, maar dat is voor een belangrijk deel te wijten aan het sluiten van kerncentrales. Hieruit blijkt dat kerncentrales een groot verschil maken, wat we al wisten van de situatie in Frankrijk waar de CO2-uitstoot dankzij de inzet van kernenergie veel lager ligt. Je zou denken dat dat goede voorbeeld zou worden gevolgd, maar om bepaalde redenen gebeurt dat niet.
Kortom:
- De maatregelen om CO2-uitstoot te verminderen werken niet als we kernenergie erbuiten laten;
het effect van CO2 op de temperatuur is onbekend;
de ontwikkeling van de temperatuur zelf is eigenlijk ook niet goed bekend.
Zelfs al zouden we in staat zijn te bewerken dat het CO2-gehalte in de atmosfeer teruggebracht werd naar het niveau van een eeuw geleden, dan zouden we het effect daarvan niet kunnen meten en altijd in onzekerheid blijven of de CO2-maatregelen wel enig effect hadden, laat staan of die nodig waren.