Oud-voorman Arabisch-Europese Liga Dyab Abou Jahjah waarschuwt:
’Woke, rechts-extremisme en islamisme ondermijnen liberale democratie’
Door WIERD DUK
Ooit was Dyab Abou Jahjah staatsvijand nummer één in België. Nu werpt de oud-voorman van de Arabisch-Europese Liga (AEL) zich op als pleitbezorger van westerse waarden. In een nieuw boek waarschuwt de voormalige activist, inmiddels leraar in een arme wijk van Brussel, voor het gevaar van autoritaire stromingen: „Woke, rechts-extremisme en islamisme ondermijnen onze liberale democratie.”
Hij begint z’n nieuwe boek ermee en in elk interview dat Dyab Abou Jahjah (50) geeft komt de vraag aan de orde: hoe ontwikkel je je van staatsgevaarlijk geachte activist tot keurige leraar Frans, Engels, geschiedenis en maatschappijleer, een schrijvende docent bovendien die het in Verlichting onder vuur: woke, islamisme, extreemrechts opneemt voor ’onze’ westerse, liberale democratie. „Ieder mens verandert, zeker tussen je 30e en je 50e, dat is normaal” zegt Abou Jahjah, in een Brusselse hotellobby, waar jonge backpackers mengen met lokale immigrantenkinderen. „De twee jaren van de pandemie zijn in dat groeiproces het meest intensief geweest. Mijn wereldbeeld is in die tijd serieus veranderd. ”
In welke zin?
„Ik ben minder revolutionair en meer conservatief geworden. Ik hoorde zoveel mensen zeggen: ’We kunnen niet terug naar normaal, het systeem is fout, we moeten een nieuwe wereld bouwen’. Ik vertrouw dergelijke oproepen niet. Ik besefte dat ons systeem, met al z’n checks and balances, mij juist goed bevalt.”
Voor dat systeem vormde u ooit, als radicale Arabisch-nationalistische activist die leek te leven van de provocatie, een concrete bedreiging. U werd beschouwd als een gevaarlijke opruier.
„Het establishment had het op mij gemunt, daardoor weet ik hoezeer de staatsmacht de neiging kan hebben om autoritair te zijn. Politici willen altijd meer macht en hun tegenstanders uitschakelen, ook mij. Maar midden in die hetze tegen mij hield een rechter het hoofd koel en sprak mij vrij van oproepen tot geweld; de democratische rechtsstaat functioneerde. Als activist keek ik vooral naar de onderdrukkende kant van het systeem, nu waardeer ik de liberale democratie juist, met al z’n zwaktes.”
De liberale rechtsstaat wordt bedreigd door drie autoritaire stromingen, schrijft u, het wokisme, extreemrechts en het islamisme. Woke is, grof gezegd, de stroming die de samenleving opdeelt in daders en slachtoffers, met heteroseksuele blanke mannen als ’dader’ en minderheden als ’slachtoffer’. Wat ziet u hiervan terug in uw dagelijkse praktijk op school?
„Voor de moslimleerlingen is het wokisme, met z’n nadruk op lgbtq- en transgenderrechten, een absurditeit. Bij de Afrikaanse leerlingen speelt woke, onder invloed van Black Lives Matter, wel een rol, maar nog op een zoekende manier. Wat betreft de radicale islam: ik moet zeggen dat religie onder jongeren heel anders wordt beleefd dan in de jaren 2000, toen ik voor de AEL actief was. De islam wordt weliswaar gezien als identiteitsbepalend en er is zeker nog veel bekrompenheid, maar destijds waren jongeren veel meer bezig met de ideologische teksten. De islamisten van toen hebben hun maagdelijkheid verloren: door de gruwelen van Islamitische Staat en door alle islamistische aanslagen, vooral ook die in Arabische landen, is er een breed bewustzijn ontstaan onder mijn leerlingen dat die radicale islamisten in- en inslecht zijn. Overigens zeg ik hiermee niet dat de islam in het Westen niet problematisch is; die religie is wel degelijk toe aan hervormingen. Ook in Brussel zal zo’n tien procent van de moslims nog altijd onder invloed staan van het islamisme, en onder een minderheid van hen zijn zeker de kiemen van activistisch jihadisme aanwezig.”
U werkt op een ’zwarte’ school in een arme wijk van Brussel.
„Een school voor technisch- en beroepsonderwijs met veel kinderen uit gemarginaliseerde gezinnen. Het zijn pubers, ik moet hen vooral kritisch, wetenschappelijk leren denken. Ik laat ze bijvoorbeeld een video zien van Hans Teeuwen waarin hij iedereen beledigt: moslims, christenen, Joden. Enkele katholieke Poolse leerlingen waren echt pissed en een Armeens-christelijke leerling zei: ’Als hij bij ons Jezus zo zou beledigen, snijden we z’n ballen eraf’. Dat zijn de nieuwkomers, hè. De moslimleerlingen, die in België zijn geboren en opgegroeid, reageerden onverschilliger: ze vinden het onrespectvol, maar ze weten dat dit soort beledigingen in het Westen erbij horen.”
U onderwijst uw leerlingen de idealen van de Verlichting: tolerantie, vrijheid, gelijkheid. In hoeverre zijn die waarden in een multi-etnische samenleving, met invloeden uit zoveel verschillende culturen, handhaafbaar?
„Ik ben geen voorstander van een multiculturele ideologie, hè. De verheerlijking van diversiteit, die je zo vaak ziet, wijs ik volledig af. Hoe minder homogeniteit in een samenleving, des te meer kans op conflict. Het is onzin om dit te ontkennen. Maar de situatie is nu eenmaal zo, vooral in de grote steden van het Westen, en we moeten die beheersbaar maken.”
Hoe?
„Ik pleit onder meer voor de native claim. Wat bedoel ik daarmee? Diversiteit en globalisering drukken massief op de identiteit en de historische continuïteit van de westerse samenlevingen. Niet alleen de immigrant is vervreemd, ditzelfde geldt voor de inheemse Europeaan, die zijn wereld veel te snel ziet veranderen, zeker in de grote steden. Een grote groep autochtonen ervaart dit als een probleem, maar durft daar geen uiting aan te geven omdat je dan ’racist’ wordt genoemd. Terwijl, als je ditzelfde zegt in Libanon, waar ik vandaan kom en waar de autochtone bevolking zich bedreigd voelt door de vele aanwezige Palestijnen en Syriërs, is dat geen enkel probleem. Elders net zo. Je moet consequent zijn: als de inheemse bevolkingen in allerlei landen de verwachting mogen koesteren dat hun manier van leven, hun cultuur, tradities en taal in de toekomst gewaarborgd zijn, dan heeft de autochtone Europese bevolking dit recht ook.”
Op welke manier kan die continuïteit worden gegarandeerd?
„Bijvoorbeeld door meer subsidies te geven aan organisaties die zich inzetten voor het behoud van de eigen cultuur, taal, literatuur en muziek. Is dat discriminerend? Nee, want voor de liberale democratie zijn weliswaar alle burgers gelijk voor de wet, maar niet alle gemeenschappen. In een natiestaat moeten wij erkennen en accepteren dat de autochtone gemeenschappen er een cultureel privilege genieten. Als autochtone Libanees kan ik dat privilege voor mijn gemeenschap claimen in Libanon, Marokkanen kunnen het in Marokko, Turken in Turkije.”
U kunt zo aanschuiven bij Vlaams Belang of FvD!
„Pas op, ik pleit niet voor een etnostaat, hè. Ik heb het over de erkenning van de culturele voorrechten van inheemse volkeren en een actievere bescherming van hun erfgoed. Dit betekent niet dat een autochtone burger en een migrant of kind van een migrant niet gelijke rechten hebben. Alle individuele burgers zijn gelijk voor de wet, dat is een pijler van de liberale democratie. Maar het is legitiem om ervoor te waarschuwen dat door de snelle globalisering en de immigratie veel waardevols verloren dreigt te gaan.”
U schrijft: ’Wij moeten de autochtone Europeanen duidelijk maken wat wij elkaar vaak heimelijk vertellen: dat wij hopen dat Europa Europa zal blijven’. Die angst voor het verlies van eigenheid in het Westen loopt als een rode draad door uw boek. Zijn onze elites krachtig genoeg om zich te verzetten tegen de door u geschetste bedreigingen?
„Alleen het Westen kan zichzelf kapot maken, als het zijn politieke systeem, waarvan de liberale democratie de kern is, laat ondermijnen. De erosie is al bezig door de huidige cultuuroorlog tussen woke en extreemrechts. Die strijd tast het politieke midden aan, dat altijd de pijler was van het westerse systeem. Uit lafheid en onmacht shoppen de leiders van de middenpartijen bij zowel woke als populistisch rechts, maar zonder werkelijke overtuiging. Ze verzanden in politieke marketing, hebben nauwelijks een langetermijnvisie. Daar ligt het gevaar omdat tegenstanders als Poetin en Xi Jinping op de loer liggen nu de verdeeldheid zo groot is en de assertiviteit van het Westen zo gering. Poetins mediakanalen als Russia Today en Sputnik propageerden naast extreemrechtse verhalen ook woke narratieven, alles wat de liberale democratie als zwak en hypocriet kan afschilderen werd gebruikt. Militair en economisch kan het Westen elke tegenstander verslaan, maar zijn westerse leiders ook politiek hiertoe in staat, kunnen zij leiderschap laten zien en een verhaal vertellen waarmee zij de mensen een toekomstperspectief bieden? Daarvoor is een sterk en in mijn ogen radicaal midden nodig.”
Een politiek midden met een sterke man of vrouw als leider?
„Met centristen als leiders, die aan woke en extreemrechts duidelijk durven te maken: wij laten ons niet intimideren, de spelregels van de liberale democratie staan niet ter discussie. De Franse president Macron heeft soms die allure, bijvoorbeeld als hij de laïcité (de scheiding van kerk/moskee en Staat, red.) verdedigt tegenover de islamisten en tegelijkertijd een verbod afwijst op het dragen van de hoofddoek in publieke ruimtes, wat Marine Le Pen wil. Ook Merkel had het in zich, maar zij was nog te bang. Zij zou bijvoorbeeld niet hebben durven toegeven dat het normaal is dat Europeanen meer affiniteit hebben met Oekraïense dan met Afrikaanse of Arabische vluchtelingen. Je moet dat soort standpunten durven innemen omdat het eerlijk is. Persoonlijk heb ik ook meer affiniteit met Palestijnse dan met Oekraïense vluchtelingen, dat is normaal. Mag de westerling dan niet menselijk zijn, geen identiteit of eigen cultuur hebben, niet meer sympathie hebben voor iemand die op hem lijkt dan voor een ander? Identiteit speelt altijd een rol bij solidariteit en voorkeuren. Waarom moet de westerse mens volmaakt zijn?”
Waarom legde u het activisme af en koos u voor het leraarschap?
„Ik had het gevoel dat de ideologieën en ideeën die ik had aangehangen ontoereikend waren geworden en wilde mij bevrijden van de activistische ballast; vrij zijn om te schijven, zonder rekening te houden met een achterban. Ik was bezig om een sprekersbureau op te richten en een restaurant te openen toen de pandemie uitbrak en de lockdown roet in het eten gooide. Toen ben ik leraar geworden, dus tijdens de pandemie. Dit vak blijkt heel goed bij mij te passen. De keuze is veel beter uitgepakt dan ik had verwacht.”
Heeft u uw ’antizionistische’ positie, waarmee u als activist veel mensen irriteerde, ook gematigd? U werd een antisemiet genoemd.
„Ik kijk nog op dezelfde manier als destijds naar de staat Israël: die staat is niet legitiem. Alle begrip voor de motivatie van de Joden en als ze na de oorlog een stuk van Duitsland hadden gepakt, had ik dat gerechtvaardigd gevonden. Maar ik zie Israël als een koloniaal project, ik erken de historische claim van de Joden op het land van de Palestijnen niet en religieuze claims beschouw ik, als niet-gelovige, sowieso als sprookjesverhalen. Maar ik was altijd voor een rechtvaardige vrede. De tweestaten-oplossing is onmogelijk gemaakt, daarom pleit ik voor een éénstaat-oplossing waarin Joden en Palestijnen het hele land van historisch Palestina delen. Zolang dit niet het geval is, hebben Palestijnen het recht om zich te verzetten. Dus nee, wat de staat Israël aangaat heb ik mijn opvattingen de afgelopen jaren niet gematigd.”
- CV Dyab Abou Jahjah
1971 Geboren in Libanon
1991 Vertrek naar België
2000 Mede-oprichter Arabisch-Europese Liga
2007-2013 Woonachtig in Libanon
2008 Vrijgesproken in hoger beroep van oproep tot geweld
2014 -2017 Columnist bij De Standaard
Sinds 2021 Werkzaam als leraar
Getrouwd, vier dochters