Hedwigepolder gestript, gesloopt en vergiftigd? ’Heeft niets met nieuwe natuur te maken’
De jarenlange strijd over het opzettelijk verdrinken van vruchtbare Zeeuwse akkers leek voorbij. Antwerpen en natuurorganisaties kregen hun zin: de Hedwigepolder is onteigend en gesloopt. Maar nu de zware PFAS-vervuiling van het Scheldewater zijn kop opsteekt, schrikt de Tweede Kamer toch terug voor het doorsteken van de oude zeedijk. „Vlaanderen moet zich kapot schamen.”
Het uitzicht vanaf de dijk over de voormalige Hedwigepolder vervult Johan Robesin met verdriet. Zeeuws-Vlaamse akkers waarop ooit het koren wuifde, zijn afgegraven. Zesduizend bomen gekapt. En woningen waar pachters leefden, zijn gesloopt. „Ik was verliefd op deze plek”, zegt Robesin. „Maar het is een woestenij, een maanlandschap. En nu willen ze haar ook nog vergiftigen.”
Het nieuws over grootschalige vervuiling van de Schelde met gevaarlijke chemische stoffen uit de groep PFAS voegt een nieuw hoofdstuk toe aan het slepende gevecht om de Hedwigepolder. Want ontpoldering zou moeten zorgen voor extra getijdennatuur, met krabbetjes en watervogels. Dit alles ter compensatie voor de uitdieping van de Westerschelde, die de haven van Antwerpen bereikbaar moet houden voor alle zeeschepen. Maar kun je spreken van natuur, als straks giftig slib en vervuild zeewater door de kapot gestoken dijken klotst?
Niet alleen omliggende gemeenten zijn bezorgd, ook de Tweede Kamer heeft zich via een motie uitgesproken: eerst wil het parlement duidelijkheid over de risico’s van het met PFAS vervuilde zeewater. Robesin – auteur van drie boeken over de polder, waaronder het recente ’De Hertogin Vergiftigd’ – is blij met de Kameruitspraak. „Het zou een catastrofe zijn als het vuile water de polder inkomt, en ook aangrenzende polders en akkers bedreigt.”
Jurist Hans Mieras erkent: „Niemand snapt het eigenlijk nog.” De pijnlijke discussie over ontpoldering was toch voorbij? Toch worden oude stellingen, met PFAS als munitie, betrokken. Namens ex-eigenaar Gery de Cloedt heeft Mieras een verzoek ingediend bij de Raad van State om de besluiten die leidden tot de onteigening van 2018 terug te draaien. „Afspraak was natuurcompensatie. Niet de vorming van een modderbak met vervuild slib. Dit mag niet.”
Het was de Vogelbescherming die tien jaar geleden het besluit tot ontpoldering wist af te dwingen. Ook nu vindt zij samen met natuurorganisaties als Het Zeeuws Landschap en Natuurmonumenten dat ’verder uitstel van de ontpoldering niet acceptabel’ is. Natuurherstel is urgent, zo schrijven zij aan het kabinet. „Het voor Europa unieke meergeulenstelsel staat onder druk en waardevolle natuurwaarden verdwijnen nog steeds in rap tempo.”
Natuurclubs vinden de aanpak van PFAS belangrijk, maar dat is een andere discussie dan de ontpoldering. De belangrijkste bron van PFAS is het Amerikaanse bedrijf 3M, dat jaarlijks duizenden kilo’s giftige stoffen in de Schelde dumpt. Er zijn nog dertig bedrijven en rioolwaterzuiveringsinstallaties die lozen. De natuurclubs eisen van het kabinet een spoedig verbod, want de ’decennialange lozingen en accumulatie’ heeft een onacceptabele concentratie PFAS in de Westerschelde veroorzaakt.
Akkerbouwer Joris Baecke, die zich samen met zijn vader ooit fel verzette tegen ontpoldering, woont hemelsbreed anderhalve kilometer van het gebied. „Boeren terug naar de Hedwigepolder?”, zegt de voorzitter van landbouworganisatie ZLTO Zeeland. „Nee, dat is een gepasseerd station. Vruchtbare klei is afgegraven, en al die graafmachines zijn funest voor de bodemstructuur. Maar: laten we wel voorkomen dat de PFAS landinwaarts trekt en omliggende polders vervuilt.”
Ter bescherming van tientallen boeren en hun aangrenzende land wil Baecke daarom dat het kabinet een voorwaarde stelt. „Vlaanderen zegt dat alle PFAS-lozingen in 2024 met 90% zullen zijn gedaald. Nou, laat maar zien. Eerder steken wij die oude zeedijk niet door. Ze hebben het zelf in de hand.” Dan: „Als Vlaanderen zou ik me kapot schamen. Je eist een polder als natuurcompensatie. Maar zelf laat je de vervuiling van de Schelde zo uit de hand lopen. Dit heeft niets meer met natuur te maken.”
Gevecht om wie de baas
Die overtuiging onderschrijft auteur Robesin. „Het gaat niet om natuur, maar om de belangen van de Antwerpse havenbaronnen. Dit is een keihard gevecht om wie de baas is in de Westerschelde. Reken maar dat zij lobbyen bij ons kabinet om die ontpoldering door te zetten. Uitbaggeren van deze zeearm kost hen jaarlijks tientallen miljoenen. Al dat vuile sediment komt straks terecht in de oude Hedwigepolder. Dit dossier is al net zo vervuild als de Westerschelde zelf.”