Burgemeester blijft baan voor politici gevestigde orde

[Pilgrim]

Kies voor de gekozen burgemeester – teken de petitie!

Burgemeesters en de commissarissen der Koning worden in Nederland nu nog “van bovenaf” benoemd bij Koninklijk Besluit. Dat is niet meer van deze tijd!

De komende tijd beslissen de Tweede en Eerste Kamer definitief of de weg wordt vrijgemaakt voor de gekozen burgemeester en CdK. De grondwetswijziging die hiervoor nodig is, is al in “eerste lezing” goedgekeurd door het parlement. Nu moet ze in “tweede lezing” (dus definitief en met een twee derde meerderheid) worden goedgekeurd.

Maar het is spannend of dat gaat gebeuren. In de Tweede Kamer stemden alle grote partijen voor, maar in de Eerste Kamer stemde de hele CDA-fractie en een deel van de PvdA-fractie tegen.

De gekozen burgemeester en CdK sneuvelde al eerder in 2005, in de “nacht van Van Thijn”. Dat mag niet opnieuw gebeuren. Vertel de politici luid en duidelijk dat wij, de kiezers, een gekozen burgemeester willen en teken de petitie!

Teken HIER de petitie!

Bron: www.meerdemocratie.nl

[Ariel]

Kiezer maakt ruk naar rechts, maar burgemeester blijft baan voor politici gevestigde orde: en dat merk je in het beleid

Waar de gevestigde partijen steeds meer inboeten aan populariteit, maken burgemeesters van partijen als PvdA, CDA en VVD nog altijd de dienst uit. Het veranderde politieke klimaat heeft nog nauwelijks vat op de burgemeesterscarrousel. De eerste burger heeft veel invloed, blijkt eens te meer uit het besluit van de Amsterdamse burgemeester Femke Halsema om hoofddoekjes voor boa’s toe te staan. De nieuwe informateur Kim Putters gaat in een ’marathonweek’ alle fractieleiders weer uitnodigen. Ook schakelt hij vrijdag experts als Herman Tjeenk Willink (PvdA) en Thom de Graaf (D66) in. „Mijn opdracht is duidelijk, maar het is iets minder duidelijk hoe de verschillende politieke fracties erover denken.”

Neem de grootste tien steden van Nederland, die samen 3,7 miljoen inwoners tellen, ruim 20 procent van de bevolking. De burgemeesters van de grote tien komen uit de gelederen van PvdA (Rotterdam, Utrecht, Eindhoven, Breda), VVD (Den Haag, Tilburg, Groningen), GL (Amsterdam) en CDA (Nijmegen). De burgemeester van Almere, Hein van der Loo, was CDA-lid, maar is sinds 2021 partijloos.

VVD hofleverancier
De VVD is de grootste leverancier van burgemeesters. Van de 342 gemeenten in Nederland hebben er 97 een liberale burgervader of -moeder. Dat is ruim 30 procent van de gemeenten. Bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2022 haalde de VVD nog geen 12 procent van de stemmen.

Het CDA staat met 77 burgemeesters (24 procent) op plaats twee. Deze partij, in de Tweede Kamer gekrompen tot vijf zetels, haalde bij de laatste raadsverkiezingen 11 procent van de stemmen. Ook de PvdA levert met 51 burgemeesters nog altijd ruim 16 procent van de eerste burgers, terwijl de partij bij de lokale verkiezingen gemiddeld nog geen 8 procent van de stemmen haalde.

’Procedure is verre van transparant’
Het is logisch dat het een tijd duurt voordat de partijkleur van burgemeesters de politieke verhouding weerspiegelt, zegt politicoloog Harmen Binnema. „Burgemeesters zitten er voor zes jaar en als je het goed doet twaalf jaar. Wie ambities en capaciteiten heeft kan doorschuiven naar grote steden – daar zit helemáál vertraging op.”

De procedure voor de benoeming is ’verre van transparant’, zegt de universitair docent van de Universiteit Utrecht. „Het blijft een select clubje dat de sollicitatie doet. In de voorselectie kan ook de commissaris van de koning (evenmin gekozen, red.) sturen op een bepaalde kandidaat.” Toch is de procedure al iets democratischer dan vroeger, vindt Binnema. „De minister wijkt bij de benoeming zelden af van de voordracht van de gemeenteraad. Dat was vroeger nog wel eens anders.”

’Logisch als PVV eens burgemeester levert’
Volgens Binnema, zelf van GL-huize, zou het ’logisch’ zijn als de PVV eens een burgemeester gaat leveren. De partij van Geert Wilders heeft er nu nul, terwijl er inmiddels wel PVV’ers solliciteren naar het ambt. Dat de PVV in dertig gemeenten meedeed aan de raadsverkiezingen (en daar ook zetels haalde), maakt het niet makkelijker.

Dat geldt ook voor de centrale leiding van de partij, met Wilders als fractievoorzitter, partijleider, partijvoorzitter en enig lid. Wie alles zelf in de gaten moet houden, is minder alert op vacatures die ergens vrijkomen. Bij de gevestigde partijen, de VVD voorop, zijn er speciale commissies voor. De PVV heeft nog geen poule van lokale bestuurders. Wat Wilders betreft gaat dat veranderen en is het afzwaaien van Ahmed Aboutaleb in Rotterdam dé kans voor een PVV’er als burgemeester.

Invloed gemeentebesturen toegenomen
Terwijl de burgemeestersbenoeming maar matig democratisch verloopt, is de invloed van gemeentebesturen toegenomen. De afgelopen jaren heeft het Rijk steeds meer taken overgeheveld naar gemeenten en naar de veiligheidsregio’s, waarvan de burgemeesters van de grotere gemeenten aan het hoofd staan.

Neem de coronacrisis, waarin de voorzitters van de veiligheidsregio adviseerden over zaken als het afsluiten van natuurgebieden, het al dan niet openen van terrassen en het afsteken van vuurwerk. Daarmee waren de verzamelde burgemeesters, met destijds aan het hoofd de Nijmeegse CDA-burgemeester Hubert Bruls, een belangrijke machtsfactor tijdens de pandemie.

Hoofddoekjes bij boa's
In de ’boa-kwestie’ nemen colleges van B en W besluiten die ingaan tegen het kabinetsbeleid. Tegen de wens van demissionair minister Yesilgöz in, staan Arnhem, Tilburg, Utrecht, Den Haag en nu dus ook Amsterdam hoofddoekjes en andere religieuze uitingen toe.

Boa’s – gemeenteambtenaren – vallen onder de burgemeester en spelen een steeds belangrijkere rol bij de handhaving van de orde op straat.

Burgemeester steeds vaker ook crimefighter
Ook de bestuursrechtelijke ’wapens’ maken de eerste burger tot een belangrijke crimefighter. De burgemeester kan witwaswinkels en drugspanden sluiten, wat criminelen direct in de portemonnee raakt. Strafrechtelijke methoden om de onderwereld aan te pakken zijn tijdrovend, terwijl de rechterlijke macht en het Openbaar Ministerie onderbezet zijn.

Burgemeesters staan, zoals dat heet, ’boven de partijen’. Toch kunnen burgemeesters hun stempel drukken op hoogoplopende maatschappelijke discussies. Na de slachtpartij van Hamas in Israël op 7 oktober kozen meerdere burgemeesters er nadrukkelijk voor om niet de Israëlische vlag te hijsen, zoals de PvdA’ers Sharon Dijksma (Utrecht) en Ahmed Aboutaleb (Rotterdam). Overigens deed GL-burgemeester Halsema dat wél.

Of de bekende middenpartijen nog lang de dienst uitmaken in het lokaal bestuur, is de vraag. De partijloze burgemeester is inmiddels aan een opmars begonnen. In januari waren er minimaal 25 partijloze burgemeesters. Ook is er een clubje dertien ’overig’ waaronder burgemeesters van lokale partijen. Ze zijn er wel, maar vormen vooralsnog een minderheid.

Putters, in het dagelijks leven voorzitter van de Sociaal-Economische Raad (SER), gaat onderzoeken welke vorm van een kabinet geschikt is. „Het is een lastige klus, gezien het politieke landschap”, vertelt hij. „De nadruk zal liggen op de vorm, het is belangrijk om daar precies in te zijn.”

Hij gaat zich eerst goed inlezen. „En ik zal met Plasterk spreken. Volgende week maak ik een analyse, de week daarna volgt een marathonweek met alle fractieleiders. In de week van 11 maart komt het verslag.” Tjeenk Willink (minister en staat en oud-informateur) en De Graaf (vicepresident van de Raad van State) worden ingeschakeld voor hun ’bestuurlijke en juridische kennis'.

Geen verbod op gebruik X
Putters doet een beroep op ieders gezond verstand om de verhoudingen goed te houden. Een verbod op het gebruik van X - voorheen Twitter - ziet hij niet zitten, nadat politiek kopstukken de vorige ronde flink sneerden naar elkaar. „Er leven veel discussies over extraparlementair en een minderheidskabinet. Dus het is van belang dat alle fractieleiders op bezoek komen”, zegt de nieuwe informateur. Hij verwacht dat iedereen gehoor geeft aan die uitnodiging.

„We staan als land voor grote uitdagingen”, zegt Putters over het belang van een vlotte formatie. „Er zijn ook grote tegenstellingen in het parlement, dat hebben we ook gisteren weer gezien.” Hij vindt het belangrijk dat ’de dialoog goed te volgen is’.

PVV-leider Wilders droeg Putters deze week voor als nieuwe informateur. Zijn benoeming kreeg brede steun, maar lang niet alle partijen zien het zitten dat hij opnieuw met alle partijen aan tafel gaat. D66, CDA en CU hadden liever gezien dat hij zich beperkt tot de vier partijen die de afgelopen maanden onderhandelden, totdat NSC er vorige week uitstapte. PvdA/GL, Partij voor de Dieren, Volt en DENK stemden tegen. Putters is een PvdA’er, maar zegt in deze rol ’boven de partijen’ te staan.

Putters krijgt vier weken de tijd
Putters krijgt nu vier weken de tijd om uit te zoeken hoe er een nieuwe ’vruchtbare politieke samenwerking’ van de grond kan komen en in welke kabinetsvorm dat mogelijk is. De formatie van een kabinet is ingewikkeld geworden. De breuk tussen NSC enerzijds en PVV, VVD en BBB anderzijds is een week na de formatie-exit van Pieter Omtzigt duidelijk nog niet gelijmd.

De NSC-voorman kreeg woensdag in het formatiedebat flink de wind van zijn voren van zijn collega’s. Toch lijken de vier partijen voorlopig nog tot elkaar veroordeeld. Maar hun visies over hoe het verder moet, liggen nog mijlenver uit elkaar.