Nederland. Braafste jongetje van de klas.

[Ariel]

Braafste jongetje stoot zijn neus

We maken nog geen kwart procent uit van de wereldbevolking en ons land beslaat nog geen drie honderdste procent van het aardoppervlak. Toch willen we op tal van gebieden voorloper zijn, het braafste jongetje van de klas. Nu ook weer met de extreme klimaatplannen. „We hebben vaker onze neus gestoten.”

Volgens historicus René Cuperus van Instituut Clingendael, heeft de houding van Nederland vooral te maken met onze oeroude calvinistische aard. „We zijn een klein land, maar willen wel een morele supermacht spelen. Soms zó erg, dat we onze eigen belangen en beperkte mogelijkheden uit het oog verliezen.”

In Nederland had je altijd de dominee en de koopman, het morele gezag en daarnaast de handelaar. „Die hielden elkaar goed in evenwicht. Hollandse nuchterheid kwam met dat calvinistische idealisme samen.”

Maar, zo waarschuwt hij, soms slaan we daarin door. Dat ziet hij onder andere terug bij de fanatieke klimaatplannen. „Dat is bijna een religie geworden. Daar mis ik juist wél realisme en nuchterheid. We zijn een van de dichtstbevolkte landen met vrijwel geen natuur. In feite is heel Nederland een soort van metropool, een grote stad met een park eromheen.”

Pioniers
Het is volgens hem zeer de vraag of zo’n land wel in de positie is tot de ’avant garde’, tot de pioniers op het gebied van klimaat te behoren. „Het zou logischer zijn als minder dichtbevolkte landen als Denemarken en Noorwegen – daar hebben ze veel meer natuur – die rol op zich nemen. Voor Nederland lijken me de klimaatplannen veel te radicaal. Ik denk niet dat dit goed afloopt. Het is nog niet bepaald gelukt om draagvlak voor de plannen te creëren, terwijl burgers toch al niet overlopen van vertrouwen in de politiek.”

Natuurlijk, Nederland is een innovatief, creatief land, benadrukt hij. „We zijn, ook als het gaat om euthanasie of om het homohuwelijk, een van de meest moderne landen. Technologisch gezien doen we wereldwijd gezien prima mee. Maar dit fanatieke klimaatbeleid vind ik over de top. Ik verwacht dan ook dat er door maatschappelijke tegendruk uiteindelijk een redelijker middenveld wordt gevonden. Is ook gebeurd met migratie, daar is, mede onder invloed van het populistische protest, de koers wat veranderd en zijn we een stuk realistischer geworden.”

"’Ik denk niet dat dit goed afloopt’"
Henk te Velde, hoogleraar vaderlandse geschiedenis verbonden aan Universiteit Leiden, ziet ook iets van een traditie in de houding van Nederland om in veel zaken voorop te lopen. „Ik kan me voorstellen dat dit is terug te voeren op de Nederlandse identiteit. Of, misschien liever nog, op hoe Nederlandse politici zichzelf graag zíen. We zijn een klein land dat het niet van powerplay moet hebben, daarom trekken we vooral de morele en juridische kaart. Het principe dat wie niet de sterkste is, dan maar de slimste moet zijn.”

Ook psycholoog Jeffrey Wijnberg ziet dat. „Vanuit de historie al. We zijn omringd door water, dat altijd een bedreiging heeft gevormd. Die risico’s zorgen ervoor dat we geen afwachtend volkje zijn, maar juist vindingrijk.”

Idealisme
Nederland heeft in het verleden vaker een belangrijke rol gespeeld op bepaalde gebieden op het wereldtoneel. Te Velde: „Ons land heeft voorheen veel internationale conferenties gehouden, en heeft natuurlijk nog altijd een instituut als het Internationaal Strafhof binnen zijn grenzen. Dat past ook wel bij een oude, liberale democratie zoals Nederland heeft. Net zoals een beetje vertoon van idealisme ook wel bij ons past.”

Maar dat idealisme is weer ver te zoeken als het bijvoorbeeld gaat om onze rol binnen de NAVO. Daar willen we veel minder haantje de voorste zijn. Volgens Te Velde is dat deels verklaarbaar omdat Nederland zuinig met zijn geld wil omgaan, maar nog meer omdat we geen traditie van een sterk leger hebben.

„Sinds mensenheugenis is er in ons land ook weinig sympathie voor het leger, we zijn er niet trots op. We hebben tegenwoordig misschien iets meer met vredesoperaties.”

En ook daar hebben we onze neus in de jaren negentig behoorlijk mee gestoten, benadrukt Cuperus, doelend op de oorlog in voormalig Joegoslavië. „De val van Srebrenica, ja. Een missie die we om morele redenen heel graag wilden doen, maar niet aankonden. Daar hebben we ons vergaloppeerd. Daar hebben we echt van geleerd.”