Gedraai, getreuzel en halve waarheden: appjes De Jonge wekken argwaan
Een dik pakket aan app-berichten en een uitlegbrief van Hugo de Jonge hebben een nieuwe draai gegeven aan de ’Sywert-saga’ rond de CDA-bewindsman. De plotselinge openbaarheid, een dag voor het mondkapjesdebat, wekt argwaan in de oppositie. Maar vanuit de coalitiepartijen wordt al gedacht aan een reddingsboei voor De Jonge.
Een siddering trekt woensdag kort na de lunch door het Tweede Kamergebouw. Politieke partijen worden verrast door een dikke stapel documenten die plots in hun mailbox verschijnt. In brieven geven ministers De Jonge (Volkshuisvesting) en Conny Helder (Langdurige Zorg) aan dat ze alsnog meer openheid van zaken willen geven over hoe de peperdure mondkapjesdeal met Sywert van Lienden tot stand is gekomen. De Jonge erkent dat hij eerder informatie had moeten openbaren. Hij ’betreurt’ de gang van zaken. Bij de brieven zitten honderden Whatsapp-gesprekken en e-mails.
Verbazing en argwaan
De verbazing op de verschillende fracties is groot. Al weken proberen Kamerleden te bepalen of De Jonge over de schreef is gegaan door niet het achterste van zijn tong te laten zien over de mondkapjesdeal. Een feitenrelaas is gevraagd, maar telkens kregen de Kamerleden nul op het rekest. En nu is daar opeens alsnog een grote berg aan informatie. Deze verrassingsoperatie, daags voor een groot debat over de kwestie, valt niet overal even goed.
In de oppositie wekt het vooral argwaan. Waarom kan het nu opeens wel? Werd het De Jonge soms te heet onder de voeten? Kwamen er nieuwe journalistieke onthullingen aan? Volgens het CDA is de werkelijkheid anders. Door ’een kijkje onder de motorkap te geven’ kan de voormalige CDA-lijsttrekker meer openheid van zaken geven. Het biedt hem een grotere kans om ongeschonden door het Sywert-debat te komen.
De Sywert-deal, waarmee Van Lienden (toen nog actief CDA-lid) onder valse voorwendselen miljoenen verdiende aan beschermingsmiddelen, heeft in menig mond een bittere nasmaak achtergelaten. De ambtenaar, lid van het CDA en mede-opsteller van het CDA-verkiezingsprogramma, wierp zich middenin de coronastorm op als redder. Waar de overheid op meerdere fronten faalde in het opkopen van mondkapjes, stelde Van Lienden dat hij het wél kon en toonde zich bereid om dat ’om niet’ te gaan doen.
Een farce, bleek achteraf. Van Lienden en zijn compagnons bleken hun broekzakken te hebben volgestopt met belastinggeld en een deel van hun mondmaskers bleek niet eens te deugen. Maar De Jonge heeft altijd beweerd niets met die vertoning van doen te hebben gehad. Een onthullende publicatie van de Volkskrant twee weken geleden liet daar een ander licht op schijnen. Want De Jonge speelde wel degelijk een rol in de totstandkoming. Uit vrijgegeven Whatsapp-berichten bleek dat De Jonge lijntjes legde tussen Sywert en hoge ambtenaren. Het leidde tot verontruste politieke reacties, vooral in de oppositie. De hamvraag: waarom verhulde De Jonge zijn aandeel in het geheel?
Knuffelen
Sindsdien probeert de Kamer meer openheid van zaken te krijgen. Maar De Jonge hield steeds de boot af, wilde aanvankelijk niet eens bij het debat over de Sywert-deal verschijnen. Inmiddels liggen de kaarten anders. Dinsdag gaf de CDA’er aan alsnog naar de Kamer te willen komen, een dag later volgt er een bulk aan nieuwe Whatsapp-berichten. Ze bevestigen het beeld dat De Jonge er wel degelijk mee van doen had, zelfs meer dan het eerdere Volkskrant-artikel deed voorkomen.
„Hugo”, appt hoge ambtenaar Mark Frequin. „Op jouw verzoek ben ik gaan knuffelen met Sywert. Dat is bijna een dagtaak.” De Jonge antwoordt: „Top, dank!”
Beeldvorming
De Jonge heeft zelf ook appcontact met Van Lienden gehad. Daarin verwijst hij de mondkapjes-handelaar in eerste instantie door naar Martin van Rijn, die als toenmalig minister voor Medische Zorg verantwoordelijk was voor de inkoop van beschermingsmiddelen. Bij een later belverzoek van Sywert vraagt De Jonge of het ’later in de week’ kan. Of het tot een belletje komt, wordt niet duidelijk.
In de berichten valt wederom te zien dat De Jonge zich vaak druk maakt om beeldvorming. Hij oppert dat iemand met Van Lienden moet bellen, want ’de kritiek is te massief’. En hij appt Van Rijn met het verzoek om Van Lienden te bellen voor die laatste in Nieuwsuur aanschuift, want dat ’helpt misschien een beetje’.
Rapen gaar
In de oppositie zijn de rapen gaar. Bij de PvdA ziet men in de nieuwe berg aan berichten bewijs dat de Sywert-deal zonder hulp van De Jonge waarschijnlijk niet tot stand was gekomen. Ook bij GL nemen ze de zaak hoog op. De partij heeft eerder al aangegeven dat er best begrip is als er soms dingen fout gaan, zeker in crisistijd. Maar als die fouten worden verdoezeld, is de boot aan. De werkwijze van De Jonge past volgens GL niet bij de door Rutte en Kaag aangekondigde nieuwe bestuursstijl.
Partijen als PVV, BBB en BVNL zitten er nog geharnaster in. Wat hen betreft kan De Jonge het beste zijn biezen pakken.
Eindrekening
Vanuit VVD, CDA, D66 en CU kan de CDA-minister kritische vragen verwachten, maar nu al valt te beluisteren dat het viertal het liefst wacht met het vellen van een oordeel totdat een groot onderzoek naar alle deals met persoonlijke beschermingsmiddelen van Deloitte af is. De Sywert-deal is namelijk niet de enige omvangrijke deal die de overheid sloot. Pas als ook daar een beter beeld van komt, kan de eindrekening worden opgemaakt. Daarmee lijkt De Jonge vanuit de coalitie een reddingsboei toegeworpen te krijgen.
Toch zit de kwestie zowel coalitie als oppositie allesbehalve lekker. De landelijke politiek staat er bij de kiezer al langer slecht op. Gedraai, getreuzel en halve waarheden over de mondkapjesdeal maken het er niet beter op. Zoals een oppositie-Kamerlid het zegt: „De hele politiek wordt door dit soort fratsen van De Jonge geraakt.” Niet alleen voor De Jonge, maar voor de ganse politiek vormt het mondkapjesdebat dan ook een zware dobber.
