Kom niet aan de Molukker
De problemen in Culemborg zijn een combinatie van de grootstedelijke jongerencultuur van respect en vergelding met de traditionele Molukse cultuur. ‘Als iemand geslagen wordt, ga jij helpen.’
Je moet Molukkers vergelijken met een vulkaan. Ze zijn altijd heel vriendelijk, gastvrij. Behalve als je ze te lang treitert, dan ontploffen ze, zegt Elias Rinsampessy, antropoloog en zelf van Molukse afkomst. Kom niet in hún wijk, kom niet aan iemand van hún groep, want dan, ja, dan kan het misgaan, zoals in Culemborg. Waar Molukse en Marokkaanse jongeren een soort territoriumstrijd uitvechten.
Veel Nederlanders kiezen enthousiast de kant van de Molukkers, ‘die als enigen de Marokkanen durven aan te pakken’. Veel Molukkers wijzen de ‘steun’ af. ‘Vroeger waren wij de zondebokken, en nu zijn we opeens de helden’, reageert een Molukker. Sommigen zijn zelfs wantrouwend: ‘Laat je niet voor het karretje van de Nederlanders spannen. Zelf hebben ze niet het lef om Marokkanen aan te pakken.’
Wie contact wil leggen met Molukkers, stuit soms ook op weerstand. ‘Op school leerden jullie niks over ons. En nu willen jullie opeens weten wie we zijn?’
Toch zijn er genoeg jonge Molukse Nederlanders die wel willen praten. Een deel van hen woont in een van de ongeveer 50 Molukse wijken, een groter deel er buiten. Veel van hen zijn half Nederlands, half Moluks (samen met de Creoolse Surinamers zijn de Molukkers de groep in Nederland die het meest mengt).
‘Ja, mensen in de wijk praten wel over wat er in Culemborg gebeurt’, zegt de 20-jarige Anada Solisa uit de Molukse wijk in het Drentse Bovensmilde (Molukse vader, Molukse moeder). ‘De meningen wisselen. De een zegt: de Molukkers in Culemborg moeten het rustig houden. Maar je hebt ook een groep die zegt: de Marokkanen gaan te ver. Het is terecht dat ze iets terugdoen.’ Nee, in Bovensmilde zijn er geen vergelijkbare problemen, zegt ze.
Er was angst dat Molukkers uit andere delen van Nederland zouden gaan helpen in Culemborg. Dat is niet gebeurd. ‘De derde en vierde generatie, nu tussen de 12 en 25, is wat individueler en zakelijker, zegt Rinsampessy. Maar ook bij een groot deel van hen heerst nog steeds een ‘kom-je-aan-een-van-ons, dan kom je aan ons allemaal’-gevoel. Geweld wordt dikwijls vergolden met geweld.
Veel Molukkers, ook de jongeren, hebben nog een band met hun ‘pela’, een eeuwenoude band van dorpen, stammend uit de Molukken, en in Nederland (soms nog sterker dan daar) in leven gehouden. Maar ook met de hele Molukse gemeenschap voelen ze een sterke binding, zegt Rinsampessy. Waarom er dan nog geen groepen van buiten Culemborg zijn komen helpen in Culemborg? ‘Het zou goed kunnen zijn dat Molukkers hebben ingepraat op jongens die wilden helpen en gezegd hebben dat ze geen olie op het vuur moeten gooien. Dat is uiteindelijk beter voor de gemeenschap.’
Molukkers die in een wijk wonen hebben vooral Molukse vrienden. Zoals Anada, die moeder is en een mbo-opleiding volgt. ‘Ik zit in Assen op school, maar in de pauze trek je toch vooral met Molukkers op.’ De Molukse wijk in Bovensmilde, waar naar schatting zo’n 800 mensen wonen, is bijna 100 procent Moluks. Hoewel, de laatste jaren is er iets veranderd, zegt Anada. Er zijn vijf Nederlandse gezinnen komen wonen. ‘Ik denk dat ze zich er wel thuisvoelen. Ze zijn in ieder geval niet verhuisd.’
Molukse wijken
In andere Molukse wijken, onder meer in Sittard, Moordrecht en Capelle aan den IJssel, zorgde de komst van niet-Molukse gezinnen wél voor problemen. Zo kwamen bewoners van twee straten in Sittard in 2004 in opstand toen een leegstaande woning werd toegewezen aan een Nederlands gezin.
‘Dat speelt in meer wijken, dat Molukkers geen anderen in hun wijk willen’, zegt Rinsampessy. De wijk is van hen, zo voelt dat, zegt hij. Al sinds de jaren zestig. Toen bouwde de overheid aparte wijken voor Molukkers die hier kwamen nadat Nederland Indonesië was verloren. Daarvoor werden ze gehuisvest in kampen, zoals Westerbork. De Molukkers, waarvan een deel meevocht met de Nederlanders tegen de Indonesiërs, konden in eigen ‘land’ niet meer terecht. Begin jaren vijftig kwamen meer dan 12.000 Molukse militairen naar Nederland. Ze verwachtten veel van de Nederlandse overheid, die ze een eigen Molukse staat had beloofd, maar dit niet kon waarmaken nadat Indonesië onafhankelijk werd. Dat ze een eigen wijk kregen toegewezen, was nog wel het minste dat Nederland kon terugdoen, zo voelde dat voor hen. Dat historische gevoel leeft nog steeds; niemand anders moet aan de wijk komen.
Sommige Molukse wijken bestaan uit een paar straten, andere zijn groter. In wijken in Assen, Moordrecht en Capelle aan den IJssel wonen tussen de 1.500 en 2.000 Molukkers. Culemborg is met naar schatting zo’n 1.000 inwoners een middelgrote Molukse wijk. In totaal wonen er zo’n 50.000 Molukkers in Nederland, meer dan de helft woont níet in een Molukse wijk.
De Nederlandse overheid heeft de Molukse wijken laten verwaarlozen, vindt Rinsampessy. Er was veel meer aandacht voor Marokkanen of Turken, want die groepen zijn veel groter. ‘Er is ontzettend veel achterstallig onderhoud in de wijken. De overheid moet veel meer investeren in Molukse wijken.’
Maar terwijl de, vaak verwaarloosde, wijken van de Molukkers nog grotendeels bestaan, verandert de directe omgeving van de wijken. Die omgeving was vroeger vaak agrarisch-autochtoon, zegt Rinsampessy. Maar nu ook steeds vaker multicultureel. Ja, Molukkers krijgen te maken met Marokkanen, Turken, andere groepen, die een paar straten verderop wonen, soms zelfs in hun wijk. Met de Nederlandse buren ging het meestal vlekkeloos, zegt Rinsampessy. ‘Maar de Molukkers moeten ook leren omgaan met de nieuwe groepen. Bijvoorbeeld met de Marokkanen, die als nieuwkomers binnenkwamen in Culemborg. Ja de heftigheid van de strijd daar heeft te maken met territoriumgevoel.’ Maar, zegt hij erbij, het heeft ook te maken met de sociaaleconomische toestand. Er staan twee groepen tegenover elkaar die relatief weinig verdienen. Juist de middenklasse, de wat hoger opgeleide Molukkers, trekt namelijk weg uit de wijken.
Eenheid is kracht
Vlakbij de Molukse wijk van Capelle aan den IJssel is in een overdekte parkeerplaats een jongerencentrum verborgen. Even verderop is de Molukse wijk, met veel galerijflats. Een honderd procent Molukse wijk, zegt jongerenwerker Johnny, die aan het tafelvoetballen is. ‘Ja, misschien zijn er wat mensen die getrouwd zijn met Nederlanders.’ Normaal komen in het jongerencentrum veel Molukse jongeren, vanavond is het rustig, want buiten ijzig koud. Een paar jongeren zitten achter een computer, een paar spelen een potje pool. Tussen wat slordig neergezette banken staat een televisie. ‘Ik heb ook met andere groepen jongeren in Dordrecht, Tilburg, Rotterdam gewerkt, daar heb ik meer problemen meegemaakt. Hier is het meestal rustig.’
Marciano (14, Molukse vader, Nederlands moeder) en Jannes (18, Nederlandse vader, Molukse moeder) wonen allebei nét buiten de Molukse wijk. En hebben beiden vooral Molukse vrienden. Jannes: ‘Molukse gasten zijn flexer dan Nederlandse.’ Wat hij vindt van wat er in Culemborg gebeurt? ‘Ik zou ook doordraaien van wat die Marokkanen doen daar. Ik begrijp de Molukse jongeren daar wel’. Marciano doet vwo, Jannes is klaar met zijn havo, wil een hbo-opleiding gaan doen. De meeste vrienden van Marciano, die meestal iets ouder zijn, hebben vmbo gedaan. De twee jongens doen het wat dat betreft goed. Moluks-Nederlandse jongeren doen het namelijk meestal slecht in het onderwijs: 85 procent van de jongeren krijgt op de bassisschool vmbo-advies. Bijna geen enkele groep doet het zo slecht in het onderwijs. En wat ook naar voren komt uit het onderzoek: Molukkers kiezen vaak een opleiding onder hun niveau. Dat geldt voor ‘hele’ en ‘halve’ Molukkers.
Molukkers zouden minder ambitieus zijn, meer hechten aan familie, vrienden. Ze kiezen, zeker als ze uit een wijk komen, al snel voor het vmbo, ook als ze zonder moeite vwo of havo zouden kunnen doen. Soms omdat ze samen met hun Molukse vrienden naar school willen gaan, om bij de voor veel Molukkers zo belangrijke ‘groep’ te blijven.
Molukkers zijn vaak bescheiden, zegt de 16-jarige Nino uit Assen (buiten de wijk, Molukse vader, Nederlandse moeder). Zelf zit hij in zijn vwo-examenjaar, en wil hij volgend jaar bedrijfskunde studeren. Hij komt veel in de Molukse wijk, om familie en vrienden te bezoeken. ‘Er heerst een gezelligheid die in de rest van Nederland vrij zeldzaam is.’
Volgens Nino (oprichter van het Maluku Nieuws Netwerk, MNN, een nieuwsnetwerk over de Molukken) gaan de laatste jaren weer meer en meer jongeren op zoek naar hun Molukse identiteit. Ze gaan naar feesten met Molukse muziek, zoeken op Facebook of Hyves Molukkers op met roots op hetzelfde eiland, of dorp, waar zij vandaan komen. Onder een deel van de Molukse jongeren zijn (nationalistische) Molukse popgroepjes populair. Ook de belangstelling voor een onafhankelijke staat, de RMS, de Republiek der Zuid-Molukken, neemt de laatste jaren toe volgens hem.
Niet alle Moluks-Nederlandse jongeren zijn trouwens zoveel met hun identiteit bezig. De 18-jarige Jannes: ‘Ja, je krijgt wel iets van huis mee, dat wel.’ Molukse muziek? ‘Dat is iets voor m’n ouders.’
Geen of weinig band met de Molukken? Dat kan niet, zegt een jongen die via internet reageert en anoniem wil blijven. ‘Iedere Molukker heeft een band met Maluku (Molukken, red.) ook al ontkennen sommigen het. Die zeggen dat ze alleen maar naar Jan Smit luisteren, stamppot andijvie eten en zich schamen voor gebeurtenissen uit het verleden.
De RMS, het ideaal van een onafhankelijke Molukse staat, mag dan niet voor alle Molukse jongeren belangrijk zijn. De sterke band die Molukkers met elkaar, en hun pela, hebben, geldt volgens Rinsampessy wel voor heel veel Molukkers. En het is je plicht om iemand van je pela te helpen. Ook onder 18-jarigen leeft dat. Rinsampessy ‘Als iemand geslagen wordt, ga jij helpen.’
Groepscultuur en trots spelen een belangrijke rol bij wat er aan de hand is in Culemborg. Maar uiteindelijk is het óók gewoon een grootstedelijk probleem, zegt Rinsampessy. ‘Culemborg ligt dicht bij het westen, je ziet dat daar dezelfde problemen komen als in de Randstad.’ En dat is nieuw voor een kleine gemeenschap als Culemborg, die nog moet wennen aan de uit de grote steden geïmporteerde ‘urban cultuur’, waar jongeren met een Marokkaanse, Turkse, Surinaamse, Nederlandse, Molukse, achtergrond een eigen ideologie van ‘respect, vergelding en collectiviteit’ hebben opgebouwd.
‘Jongeren opereren de laatste jaren steeds meer in groepen’, zegt een baas van een Rotterdams beveiligingsbedrijf, die al 20 jaar in de beveiliging zit. En soms komen die groepen keihard tegenover elkaar te staan. ‘Kom je ze individueel tegen, dan zijn het heel aardig jongens. Maar in een groep is dat anders. Ze weten: eenheid is kracht.’ Combineer die urban groepscultuur met de traditioneel toch al erg collectieve Marokkaanse en Molukse gemeenschappen, en een ‘willekeurig’ incident in een stadje als Culemborg, kan de Molukse vulkaan plotseling doen uitbarsten
http://www.depers.nl/binnenland/367165/ ... ukker.html" onclick="window.open(this.href);return false;