LEGERIMAM: 'MOSLIMS LATEN TE WEINIG VAN ZICH HOREN
DEN HAAG, 20 JUNI. Nederlandse moslims moeten actief proberen hun eigen imago te verbeteren. Bovendien zouden ze minder passief moeten zijn en duidelijker voor hun eigen belang moeten opkomen. Dat zegt kolonel Ali Eddaoudi, die een jaar geleden, samen met een Nederlandse collega van Turkse afkomst, werd aangesteld als eerste islamitische geestelijke verzorger bij Defensie.
Moslims laten veel te weinig van zich horen, zegt Eddaoudi. „We hebben kopstukken nodig. Mensen die ons vertegenwoordigen. En die ook draagvlak hebben in de gemeenschap. Die zijn er te weinig. Niemand wil zijn kop boven het maaiveld uitsteken. Een mondige moslim is snel verdacht. Voordat je het weet ben je een wolf in schaapskleren. Of radicaal.”
Hij ziet de moslimgemeenschap als kippen in een hok. „Af en toe kom er een man met een grote stok langs dat hok en geeft een harde dreun op het dak. De kippen schrikken zich dood, maar pas als de man uit het zicht is verdwenen, begint het gekakel: ‘Hé, halve gare, wat doe je ons aan?’ Maar er is niemand die door dat hok loopt, desnoods met een zweepje, die zegt: ‘Wij gaan samenwerken’. ‘Wij maken een vuist’. Iemand die tegen de man met de stok zegt hij: ‘Dat flik je niet nog een keer’.”
Hij vindt anderzijds de Nederlandse samenleving moet ophouden met negatief te spreken over over moslims. Eddaoudi: „We zijn het normaal gaan vinden. Stel dat ik over vrouwen of homo’s zou zeggen wat Wilders over moslims zegt. Dat zou terecht niet geaccepteerd worden. Wanneer zegt de samenleving eindelijk: ‘Nu gaat het te ver’. Straks moeten moslims achterin de bus zitten. We worden allemaal steeds onverschilliger.”
'Straks moeten moslims achterin de bus zitten'
Na een debat over zijn vermeende radicale houding werd Ali Eddaoudi vorig jaar islamitische geestelijke verzorger bij Defensie. Een gesprek over wolven in schaapskleren en vasten en vechten. ‘Een mondige moslim is snel verdacht.’
Kolonel Ali Eddaoudi zit achter zijn bureau. In Nederlands marine-uniform. Op een plank naast hem staat De Edele Koran, in de kast boeken over de islam en een stapel bidkleedjes. De kamer is ruim. Hij kijkt uit over het aangeharkte terrein van de Frederikskazerne in Den Haag. Op de gevel van het bakstenen gebouw een groen bord met: Diensten geestelijke verzorging.
Ali Eddaoudi (36) is ontspannen. Hij schenkt koffie in en serveert een gevulde koek. De vier gouden strepen, de ster en het maantje op de schouders van zijn overhemd schitteren in het licht. Hij en zijn collega majoor Suat Aydin, Nederlander van Turkse afkomst, zijn de eerste islamitische geestelijke verzorgers bij Defensie. Sinds ruim een jaar nu. Hij moet er voor zorgen dat jonge moslims zich zo goed mogelijk thuis voelen bij Defensie en dat er rekening wordt gehouden met hun geloof.
Wat vindt u van de zetelwinst voor de PVV bij de verkiezingen?
„Hoezeer het onderwerp me ook raakt, ik kan er in deze functie niets over zeggen.”
Uit de groei van de PVV blijkt in elk geval dat er bij een grote groep Nederlanders veel weerstand tegen moslims bestaat. Ziet u dat bij Defensie ook?
„Het is er natuurlijk wel, maar veel minder dan ik had verwacht. Ik ben kolonel Ali Eddaoudi en daar ben ik trots op. Andere militairen noemen me kolonel en zien me niet als Marokkaan of als moslim. Als ik wil bidden, trek ik me terug. Niemand doet daar moeilijk over. Ik kan hier een iftar (maaltijd tijdens de vastenmaand) organiseren, maar ook chanoeka (feest) voor de joden, of het holyfeest voor de Hindoes. Zoals het hier gaat, zou het ook buiten het leger moeten gaan.”
Want daar zien ze u wel als moslim?
„Vaak wel. Mijn middelste zoon Ismaël heeft blond haar en blauwe ogen. Net als mijn vrouw. Mijn oudste en jongste zoon lijken meer op mij en zijn donker. Het gebeurde kort geleden. Mijn oudste en jongste bellen aan bij een man die mijn middelste zoon kent, maar niet weet hoe hij heet. Mijn zoons willen vragen of zijn zoon buiten komt spelen. De man doet de deur open, ziet die twee jongens staan en vraagt: ‘Wie zijn jullie?’ Ze zeggen: ‘We zijn de broers van Ismaël.’ De vader zegt: ‘Ismaël, Ismaël, dat klinkt als een Turk. Die moeten we hier niet hebben.’ Mijn zoons komen briesend thuis.”
„Ik woon in een nogal witte wijk. Een blok verderop wordt door een Nederlandse jongen gedeald. Iedereen weet dat, ook de wijkagent. Er wordt niets aan gedaan. Als hij een Marokkaan was, stond de hele wijk op z’n kop.”
Dat baart u zorgen?
„We zijn het normaal gaan vinden om negatief over moslims te spreken. Stel dat ik over vrouwen of homo’s zou zeggen wat Wilders over moslims zegt. Dat zou terecht niet geaccepteerd worden. Wanneer zegt de samenleving eindelijk: ‘Nu gaat het te ver.’ Straks moeten moslims achterin de bus zitten. We worden allemaal steeds onverschilliger.”
Valt de moslims zelf ook iets te verwijten?
„Moslims laten veel te weinig van zich horen. We hebben kopstukken nodig. Mensen die ons vertegenwoordigen. En die ook draagvlak hebben in de gemeenschap. Die zijn er te weinig. Niemand wil zijn kop boven het maaiveld uitsteken. Een mondige moslim is snel verdacht. Voordat je het weet ben je een wolf in schaapskleren. Of radicaal.”
„Een moslim die door autochtonen wordt omarmd, kan weer geen goed doen in eigen kring. Kijk naar voormalig stadsdeelvoorzitter Ahmed Marcouch in Slotervaart. Ik ben het niet altijd met hem eens, maar hij heeft het daar hartstikke goed gedaan. Eindelijk eens iemand die criminaliteit, de verloedering en de hangjongeren echt aanpakte. Maar waar hebben de moslims het over? Dat het een schande is dat hij meevoer op een boot tijdens de Gay Pride.”
Het afgelopen jaar heeft Eddaoudi zich niet in het publieke debat gemengd. Hij wilde zich op zijn nieuwe functie richten en had totaal geen zin in gedoe. Zoals een dag voor zijn aanstelling gebeurde, toen Tweede Kamerlid Hero Brinkman (PVV) een spoeddebat aanvroeg. In enkele van Eddaoudi’s vele ingezonden brieven in landelijke dagbladen had Brinkman opruiende citaten gevonden. De beoogde ‘legerimam’ had de Uruzgan-missie een kruistocht van christenen tegen moslims genoemd. En hij toonde begrip voor geloofsgenoten die vrouwen geen hand geven. Eddaoudi deed afstand van de citaten, zoals hij dat al eerder had gedaan. Staatssecretaris De Vries van Defensie nam hem gewoon aan.
Sindsdien mijdt Ali Eddaoudi de publiciteit. Maar dan staat er in april toch een artikel in De Telegraaf: ‘Islam omarmd in krijgsmacht’. Een journalist van die krant had een artikel in het interne blad Landmacht gelezen over de twee krijgsmachtimams. Eddaoudi en Aydin vertellen in het interview open over hun keuze voor het leger. Ze hebben het als pioniers niet altijd makkelijk, zeggen ze. Eddaoudi ergerde zich aan reacties op internet. Die kwamen van autochtonen die schreven ‘Moet dit nou?’ En van moslims die hen ‘verraders’ en ‘afvalligen’ noemden omdat er ook tegen geloofsgenoten wordt gevochten, in Uruzgan bijvoorbeeld.
Ze vertellen in het artikel ook over hun werk. Moslimmilitairen die met een vraag of een probleem zitten, vinden het prettig een persoon als aanspreekpunt te hebben die hun religie en cultuur kent. Ze vertellen ook hoe ze proberen praktische zaken voor moslims te regelen. Zo willen ze de beschikbaarheid van halal (zonder varkensvlees) eten binnen het leger vergroten. Belijdende moslims mogen alleen halal eten. De koks van legercateraar Paresto krijgen een korte cursus, het assortiment halal-snacks wordt uitgebreid.
Dat wordt het nieuws in het Telegraaf-artikel. Volgens de Telegraafjournalist zijn de imams „uiterst voortvarend aan de slag gegaan met het introduceren van hun religieuze gebruiken binnen de gehele marine, landmacht en luchtmacht”.
Dat leidde prompt weer tot Kamervragen van de PVV’ers Sietse Fritsma en Hero Brinkman aan de minister voor Wonen, Wijken en Integratie en de staatssecretaris van Defensie: ‘Kunt u ervoor zorgdragen dat de islamisering van de krijgsmacht zo snel mogelijk stopt en wordt teruggedraaid? Zo nee, waarom niet?’
U baalde?
„Het wordt allemaal zo opgeblazen. Het is zo simpel gedacht. Leuk is het niet, maar ik kan er mijn schouders over ophalen.”
Was voor uw komst geen halal eten beschikbaar?
„De meeste moslimmilitairen zochten zelf een oplossing. Ze overlegden bijvoorbeeld zelf met de kok. En die waren best bereidwillig. Ze bakten dan voor hen een eitje zonder ham.
„Niet iedereen is daar mondig genoeg voor. Een Nederlandse militair van Turkse afkomst van achttien sloeg tijdens een interne opleiding van acht weken alle warme maaltijden over. Hij at twee maanden lang alleen brood en Cup-a-soup. Hij wilde niet moeilijk doen. Maar ik vind dat onzin. Er wordt hier hard gewerkt. Het is belangrijk dat mannen en vrouwen goed en gezond kunnen eten. Dat is ook in het belang van het leger.”
In het leger, vindt Eddaoudi, kun je ook vegetarisch eten. Voor joodse militairen moet koosjer eten beschikbaar zijn. En voor moslimmilitairen moet halal eten beschikbaar zijn. Het is onbekend hoeveel van de ongeveer 49.000 Nederlandse militairen moslim zijn, omdat religie niet wordt geregistreerd. Hun aantal neemt wel toe, Eddaoudi denkt dat het er enkele duizenden zijn.
Hoe zorgt u zelf dat u halal eet?
„Ik vraag van tevoren aan de kok: ‘Is de patat gebakken in snackvet?’ Is het antwoord ‘ja’, dan neem ik rijst. Ook prima. Maar soms gaat het mis. Laatst at ik zalm. Die smaakte vreemd. Ik liet een collega proeven en ging naar de kok. De zalm bleek afgeblust met sherry. Voor mij is de maaltijd met alcohol verpest.”
Willen ze geen moeite doen?
„Dat is het niet. Het is gebrek aan kennis. Die kok van de zalm was verbaasd. ‘Mag dat niet dan?’ De legerkoks willen graag halal leren koken. Ze krijgen daar nu ook informatie over. Dan ben je er nog niet. Het betekent ook dat je checkt of de bedrijven die de producten leveren halal zijn. We leggen dat uit.”
De moslimmilitairen weten de twee geestelijke verzorgers te vinden. Eddaoudi en Aydin hebben meer werk dan ze aankunnen. Eddaoudi: „Ze vertrouwen me. Ze leunen op me. En het is veilig om met een van ons te spreken. We hebben ambtsgeheim en zijn de enigen in dienst van de krijgsmacht met verschoningsrecht.”
Waar komen de militairen mee?
„Met van alles. Vaak met geloofszaken. Ze willen een ruimte om te bidden, bijvoorbeeld. Dan zeg ik dat ze dat eerst met hun commandant moeten bespreken. Anderen willen praten over mooie dingen zoals een huwelijk of geboorte, of nare zaken als een scheiding, schulden of de dood. Alles is bespreekbaar.
Er zijn ook militairen die het gevoel hebben anders behandeld te worden omdat ze moslims zijn. Het is vaak subtiel, maar ze vinden het een opluchting om erover te praten. Ze komen ook als ze problemen hebben in hun privéleven, met hun vrouw, hun man of kinderen. Of als ze het advies gekregen hebben psychologische hulp te zoeken. Voor sommige moslimmilitairen ligt dat lastig. ‘Ik ben toch niet gek, zeggen ze dan.’ Dan probeer ik ze een zetje te geven.”
Mag een moslimmilitair tijdens de ramadan stoppen met vasten als hij zwaar traint?
„Die keuze is aan de persoon zelf. De mogelijkheid is er altijd, zeker op oefening in het buitenland. In de Koran staat dat je tijdens een buitenlandse reis mag eten als je die dagen later inhaalt. Soms is het mogelijk rekening te houden met het vasten. Moslims dwingen ook respect af bij collega’s als ze hun religieuze plicht vervullen en toch gewoon functioneren.”
Moslims die op missie gaan, komen vooraf vaak langs. Soms met hun familie. Ook tijdens de missie is Eddaoudi aanspreekpunt. „Ouders bellen me wel midden in de nacht op. Doodongerust. Dan is er een incident in Uruzgan. ‘Het is toch niet mijn zoon, of dochter?’”
Komen moslimmilitairen niet in gewetensnood als ze tegen moslims moeten vechten?
„De jongens en meisjes die het leger ingaan, hebben daar goed over nagedacht. Maar ze worden soms onzeker, merk ik, door vragen van vrienden en familie. Het idee dat je als moslim nooit tegen een moslim zou mogen vechten is onzin. Landen als Marokko en Turkije doen ook mee aan vredesmissies in landen waar ze tegen een moslim kunnen aanlopen. Het gaat om de intentie achter de missie. Er zijn ook foute moslims in de wereld.”
Sinds de aanstelling van de twee islamitische verzorgers kwamen vier moslimmilitairen om. Op zulke momenten spelen de imams, vanuit Nederland, een cruciale rol. Eddaoudi: „We zorgen dat de rituele wassing volgens de regels van de islam gebeurt. Het is een laatste afscheid. We hebben daar een protocol voor opgesteld. Die protocollen zijn er ook voor christenen, joden en hindoes. Een van ons gaat naar de familie. Als Suat gaat, ga ik de volgende dag. We houden contact. Dat wordt enorm gewaardeerd.”
Voeren islamitische militairen dat protocol uit als een moslim tijdens een missie sneuvelt?
„Eigenlijk moet elke moslim een ander de laatste eer kunnen bewijzen. Maar in praktijk is dat niet meer zo. Het is ook niet meer nodig, de rituele wassingen worden meestal vanuit de moskee geregeld. Maar in Afghanistan moet het door de mensen daar gebeuren. Ik wil eigenlijk een mini-cursusje organiseren, zodat iedere moslimmilitair de rituele wassing kan doen. ”
Ali Eddaoudi staat op. „Als islamitische geestelijke verzorger krijgen we enorm veel aandacht. Maar in dit gebouw zitten geestelijke verzorgers voor allerlei denominaties.” Hij klopt op de deur tegenover de zijne: „Hier zit mijn lieftallige katholieke collega.” De vrouw achter het bureau moet hard lachen. Zijn protestantse collega is er niet. Ook de deur van de rabbijn blijft dicht. De pandit is er wel. In zijn kamer vol boeddha’s heeft hij een altaar ingericht. Hindoestaanse moslims komen ook wel naar hem, vertelt hij. „Die vinden dat prettig. Cultuur is vaak belangrijker dan geloof.”
„Als geestelijk verzorger”, zegt Ali Eddaoudi, „zijn we er voor iedereen. Ik ben er ook voor niet-moslims.” In het ziekenhuis en de gevangenis nam hij taken van zijn katholieke collega over. „Als mensen een kaarsje wilden aansteken, regelde ik dat. Ik bid zelf niet met Kerst, maar ik sta open voor de tradities van anderen.”
Ali Eddaoudi werd in 1998 bekend met zijn boek Marokkaanse jongeren, daders of slachtoffers? In de jaren erna kreeg hij veel aandacht. Hij is een stevig debater, schreef felle columns. Maar toen hij vorig jaar in opspraak kwam door de Kamervragen van de PVV over zijn aanstelling, kwamen zijn twee laatste werkgevers, UMC Utrecht en Medisch Centrum Haaglanden, voor hem op in twee ingezonden brieven. Zo scherp als hij kan zijn als columnist, zo tactvol is hij op de werkvloer, was hun boodschap. „In het beeld van Ali Eddaoudi als vermeend haatimam of fundamentalist kunnen wij hem in het geheel niet herkennen”, schreef bijvoorbeeld het hoofd van de Dienst voor Levensoriëntatie & Geestelijke Verzorging in het UMC Ari van Buuren. „Hij is een exponent van het nieuwe kader van jonge, op integratie gerichte moslimintellectuelen.”
Voor een man die zich nogal eens door emoties liet leiden, bent u nu het toonbeeld van rust en stabiliteit. Windt u zich nog wel eens op?
„Ik ben diplomatieker geworden. Dat is ook jammer. In mijn jeugdige onbevangenheid was ik misschien minder politiek-correct, maar wel eerlijk. Ik word nog steeds vaak gebeld door media. Ik kan wekelijks in een talkshow optreden. Maar ik doe het niet. Ik concentreer me nu op mijn werk en mijn gezin. Ik heb twaalf jaar meegedaan aan het debat. Ik heb er genoeg van. Ik heb moeite met de manier waarop dat gevoerd wordt: te hard en te bot.
„Ik was de eerste moslim die het vak levensbeschouwing ging doceren op katholieke scholen in Etten-Leur en Breda. Later ook in Dordrecht. Niet iedereen vond dat leuk. Door die weerstand ben ik juist liberaler geworden. Ik wil niet oordelen over anderen met zoveel haat en bitterheid. Onwetendheid en haat bestrijd je het best door mild te zijn.”
Kritisch was u in elk geval wel.
„Ik heb altijd gezegd wat ik dacht. Daar moet je niet bang voor zijn. Maar ik sprak vanuit betrokkenheid. Ik heb nooit gezegd: ‘Ik haat jullie.’ En ook niet: ‘In dit land van ongelovigen kunnen we er een zooitje van maken.’ Integendeel: Ik heb me altijd Nederlander gevoeld en me zo opgesteld. Dat was wennen voor veel mensen. Maar we leven hier. We blijven hier. We moeten onze bijdrage leveren.”
Gebeurt dat te weinig?
„Weet je hoe ik de moslims in Nederland zie? Ze zitten als kippen in een hok. Af en toe komt er een man met een grote stok langs dat hok en geeft een harde dreun op het dak. De kippen schrikken zich dood, maar pas als de man uit het zicht is verdwenen, begint het gekakel: ‘Hé, halve gare, wat doe je ons aan?’ Maar er is niemand die door dat hok loopt, desnoods met een zweepje, die zegt: ‘Wij gaan samenwerken, wij maken een vuist.’ Of iemand die tegen de man met de stok zegt: ‘Dat flik je niet nog een keer.’
„We mogen best een beetje trots zijn op onszelf. Onze ouders waren analfabeet. Wij zijn in één of twee generatie opgestoomd tot wat we nu zijn. Toen ik de lerarenopleiding levensbeschouwing en islam aan de hogeschool in Amsterdam begon, studeerden er dertig islamitische studenten. Ik kende ze allemaal. Aan het eind van de studie kon ik ze niet meer tellen. We doen het best aardig hier.”
Maar er zijn ook flinke problemen met Marokkaanse overlastgevende en criminele jongens.
„De islamitische gemeenschap kent ook een hoop Sjonnies en Anita’s. Dat zijn de Fatima’s en Ahmed’s die hun kinderen niet opvoeden. Die moeten geholpen worden om de criminele jongeren keihard aan te pakken. Maar we hoeven niet steeds te roepen dat het om moslims gaat. We zeggen toch bij autochtone of Antilliaanse criminele jongeren er ook niet bij dat het christenen zijn? Of atheïsten? We moeten beseffen dat het misgaat met sommige jongeren omdat hun ouders de grip verloren hebben. Het gaat niet mis omdat het moslims zijn.”
