Asielopvang staat steeds meer onder druk
Er zijn komend jaar duizenden extra bedden nodig voor asielzoekers omdat de opvangcentra in Nederland propvol zitten. Door de overlast die een deel van die bewoners veroorzaakt, twijfelt een aantal gemeenten openlijk aan het openhouden van die centra. Hierdoor dreigen de tekorten aan plekken nog verder op te lopen.
De discussie over een mogelijke voortzetting van het asielzoekerscentrum (azc) in Oisterwijk liep in oktober hoog op. Het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) had gevraagd om een verlenging en het college van burgemeester en wethouders was daar al mee akkoord gegaan. De gemeenteraad stak hier echter een stokje voor, omdat hij de buik vol had van overlastgevende asielzoekers.
Spoiler! :
De gemeente had al eerder onderzoek laten uitvoeren naar het hinderlijke gedrag van bewoners van de opvanglocatie in Oisterwijk. Hieruit bleek dat een groepje minderjarige asielzoekers uit Noord-Afrika het verziekt voor de rest.
Volgens dat onderzoek zien omwonenden de politie ’meerdere malen per dag’ uitrukken naar het azc. De hinder bestaat vooral uit geluidsoverlast en criminaliteit. Daarbij gaat het volgens bewoners om winkeldiefstallen, stelen van fietsen, zakkenrollerij en (poging tot) inbreken in woonhuizen.
Hakken in het zand
De overlast was voor de raad de reden om de hakken in het zand te zetten. Een meerderheid voegde zich achter een motie die de gemeente oproept om veiligelanders uit de opvanglocaties te weren, omdat die groep verantwoordelijk is voor de meeste overlast.
De gesprekken tussen het COA en de gemeente lopen nog. Begin 2020 wordt de nieuwe overeenkomst aan de gemeenteraad gepresenteerd en daaruit moet blijken of het COA toegeeft aan het verzoek om de groep kansloze asielzoekers uit de gemeente te weren. Indien het niet lukt de raad te overtuigen komen er 450 opvangplekken voor asielzoekers te vervallen.
In meer gemeenten moet komend jaar een besluit worden genomen of het azc mag openblijven. Uit een rondgang van De Telegraaf langs alle 49 opvanggemeenten in Nederland blijkt dat in 2020 op zes locaties het contract afloopt. Ten minste een gemeente heeft al besloten om volgend jaar definitief te sluiten, andere wikken en wegen nog of stellen aanvullende eisen aan het COA.
Contracten gemeentes met azc’s
In 2021 lopen in nog acht andere gemeenten de contracten af. De urgentie voor het COA om de problemen op te lossen is groot, omdat de organisatie zo geconfronteerd wordt met een grote golf van aflopende contracten. Het wil overigens niet zeggen dat het COA geen andere gemeenten bereid weet te vinden voor het openen van een nieuw azc.
Weert heeft in ieder geval besloten dat de asielzoekers uit de gemeente moeten vertrekken. Op deze locatie kunnen nu nog maximaal duizend personen worden opgevangen. De gemeente zucht al langer onder de overlast door asielzoekers uit veilige landen, zoals Marokko en Algerije. De burgemeester van de Limburgse stad trok in het verleden al vaker aan de bel over de overlast. Een woordvoerder hield het bij het in september aflopende contract. „Het COA vertrekt dan uit Weert. De eigenaar van het complex is al bezig om een nieuwe invulling te geven aan de gebouwen.”
Personeelsgebrek
Daarmee groeit de vraag naar opvangplekken voor het COA nog harder. De organisatie was al op zoek naar vijfduizend extra bedden voor vreemdelingen. Die plekken zijn nodig door achterstanden bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) door een gebrek aan personeel.
Nieuwe medewerkers aantrekken en opleiden kost tijd. Daardoor moeten asielzoekers langer in de opvang verblijven, in afwachting van een procedure. Daarnaast speelt mee dat personen die in Nederland mogen blijven niet direct kunnen doorstromen naar een sociale huurwoning.
Ook in Echt zijn vraagtekens gezet bij het voortzetten van de opvang voor asielzoekers. De gemeente vangt al dertig jaar vluchtelingen op, maar heeft gedreigd daar nu een einde aan te maken. „Contractverlenging voor het COA gaat op deze manier niet gebeuren”, zei burgemeester Jos Hessels vorige maand tegen De Telegraaf. Hij klaagde onder meer over een groep ’al dan niet benevelde’ asielzoekers die problemen veroorzaakt.
Utrechtse heuvelrug
Daarnaast heeft de gemeente Utrechtse Heuvelrug dit jaar al besloten om een deel van de opvangplekken te sluiten. Een woordvoerder van de gemeente bevestigt dat er ’50 plaatsen voor minderjarige asielzoekers’ zijn geschrapt. „De belangrijkste reden was de overlast.”
Ook kunnen er andere oorzaken spelen om over te gaan tot een mogelijke sluiting. Zo loopt volgend jaar het contract af voor het azc in Den Helder. Op die locatie wonen nu nog 372 personen. Het betreft een tijdelijke locatie waarvan het contract al een keer verlengd is. Het is de bedoeling dat deze opvang tot het einde van 2020 openblijft.
Veel overlast, zeer ongewenst
„De situatie rond veiligelanders is bizar”, zegt immigratieonderzoeker Jan van de Beek. „Het zijn zeer ongewenste vreemdelingen en veel gemeenten willen ze vanwege de overlast niet hebben. Hoewel een asielaanvraag kansloos is, vangt Nederland deze personen toch op en lukt het niet om ze uit te zetten.”
„De kern van het probleem is dat asielzoekers binnenkomen en pas achteraf moet worden uitgezocht of ze recht hebben om te blijven. Tijdens die procedure houden ze kostbare opvangplekken bezet”, zegt Van de Beek. „Deze situatie onderstreept hoe failliet het asielsysteem is.”
Duur
Aan de opvang van asielzoekers in Nederland hangt een fors prijskaartje. Volgens de rijksoverheid liggen de kosten op ongeveer 28.000 euro per jaar per persoon. Daarbij zijn bijvoorbeeld de procedurekosten en de inzet van de politie niet meegerekend.
Op dit moment verblijven in Nederland 27.000 mensen in de opvang en zitten de asielzoekerscentra nagenoeg vol. Vluchtelingenwerk Nederland maakt zich om die reden grote zorgen. „Er hoeft maar weinig te gebeuren of er is een nieuwe opvangcrisis”, stelt de organisatie. „Er wachten duizenden asielzoekers op hun asielprocedure, en die groep groeit nog steeds.”
„Het tekort aan opvangplekken is door de overheid zelf veroorzaakt. Een deel van de mensen die in een azc verblijven wacht langer dan een jaar op een procedure”, stelt een woordvoerder. „We vrezen dat er weer noodopvang nodig is als de wachttijden voor een procedure niet snel worden teruggedrongen.” En: „Bij de kleinste tegenslag moeten sporthallen en tentenkampen in gebruik worden genomen. De asielketen loopt vast.”
’Gebrek aan regie’
Volgens onderzoeker Van de Beek loopt het systeem ’steeds ergens spaak’ omdat men niet voorziet ’hoeveel ambtenaren of hoeveel opvangplekken er nodig zijn’. „Er heerst bij deze regering een totaal gebrek aan visie en regie als het gaat om migratie.”
Het COA laat in een reactie weten dat het zich ’realiseert dat de benodigde groei in opvangcapaciteit een forse opgave is’. „We zijn met gemeenten in gesprek op welke wijze we die nieuwe capaciteit kunnen realiseren.”
„De overlast die sommige asielzoekers veroorzaken, heeft onze zorg en aandacht”, stelt een woordvoerder. „Samen met het ministerie van Justitie en Veiligheid en onze samenwerkingspartners zijn afspraken gemaakt om overlastgevende asielzoekers harder aan te pakken.” Het COA kon geen verdere uitleg geven op wat die afspraken precies zijn.
Volgens dat onderzoek zien omwonenden de politie ’meerdere malen per dag’ uitrukken naar het azc. De hinder bestaat vooral uit geluidsoverlast en criminaliteit. Daarbij gaat het volgens bewoners om winkeldiefstallen, stelen van fietsen, zakkenrollerij en (poging tot) inbreken in woonhuizen.
Hakken in het zand
De overlast was voor de raad de reden om de hakken in het zand te zetten. Een meerderheid voegde zich achter een motie die de gemeente oproept om veiligelanders uit de opvanglocaties te weren, omdat die groep verantwoordelijk is voor de meeste overlast.
De gesprekken tussen het COA en de gemeente lopen nog. Begin 2020 wordt de nieuwe overeenkomst aan de gemeenteraad gepresenteerd en daaruit moet blijken of het COA toegeeft aan het verzoek om de groep kansloze asielzoekers uit de gemeente te weren. Indien het niet lukt de raad te overtuigen komen er 450 opvangplekken voor asielzoekers te vervallen.
In meer gemeenten moet komend jaar een besluit worden genomen of het azc mag openblijven. Uit een rondgang van De Telegraaf langs alle 49 opvanggemeenten in Nederland blijkt dat in 2020 op zes locaties het contract afloopt. Ten minste een gemeente heeft al besloten om volgend jaar definitief te sluiten, andere wikken en wegen nog of stellen aanvullende eisen aan het COA.
Contracten gemeentes met azc’s
In 2021 lopen in nog acht andere gemeenten de contracten af. De urgentie voor het COA om de problemen op te lossen is groot, omdat de organisatie zo geconfronteerd wordt met een grote golf van aflopende contracten. Het wil overigens niet zeggen dat het COA geen andere gemeenten bereid weet te vinden voor het openen van een nieuw azc.
Weert heeft in ieder geval besloten dat de asielzoekers uit de gemeente moeten vertrekken. Op deze locatie kunnen nu nog maximaal duizend personen worden opgevangen. De gemeente zucht al langer onder de overlast door asielzoekers uit veilige landen, zoals Marokko en Algerije. De burgemeester van de Limburgse stad trok in het verleden al vaker aan de bel over de overlast. Een woordvoerder hield het bij het in september aflopende contract. „Het COA vertrekt dan uit Weert. De eigenaar van het complex is al bezig om een nieuwe invulling te geven aan de gebouwen.”
Personeelsgebrek
Daarmee groeit de vraag naar opvangplekken voor het COA nog harder. De organisatie was al op zoek naar vijfduizend extra bedden voor vreemdelingen. Die plekken zijn nodig door achterstanden bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) door een gebrek aan personeel.
Nieuwe medewerkers aantrekken en opleiden kost tijd. Daardoor moeten asielzoekers langer in de opvang verblijven, in afwachting van een procedure. Daarnaast speelt mee dat personen die in Nederland mogen blijven niet direct kunnen doorstromen naar een sociale huurwoning.
Ook in Echt zijn vraagtekens gezet bij het voortzetten van de opvang voor asielzoekers. De gemeente vangt al dertig jaar vluchtelingen op, maar heeft gedreigd daar nu een einde aan te maken. „Contractverlenging voor het COA gaat op deze manier niet gebeuren”, zei burgemeester Jos Hessels vorige maand tegen De Telegraaf. Hij klaagde onder meer over een groep ’al dan niet benevelde’ asielzoekers die problemen veroorzaakt.
Utrechtse heuvelrug
Daarnaast heeft de gemeente Utrechtse Heuvelrug dit jaar al besloten om een deel van de opvangplekken te sluiten. Een woordvoerder van de gemeente bevestigt dat er ’50 plaatsen voor minderjarige asielzoekers’ zijn geschrapt. „De belangrijkste reden was de overlast.”
Ook kunnen er andere oorzaken spelen om over te gaan tot een mogelijke sluiting. Zo loopt volgend jaar het contract af voor het azc in Den Helder. Op die locatie wonen nu nog 372 personen. Het betreft een tijdelijke locatie waarvan het contract al een keer verlengd is. Het is de bedoeling dat deze opvang tot het einde van 2020 openblijft.
Veel overlast, zeer ongewenst
„De situatie rond veiligelanders is bizar”, zegt immigratieonderzoeker Jan van de Beek. „Het zijn zeer ongewenste vreemdelingen en veel gemeenten willen ze vanwege de overlast niet hebben. Hoewel een asielaanvraag kansloos is, vangt Nederland deze personen toch op en lukt het niet om ze uit te zetten.”
„De kern van het probleem is dat asielzoekers binnenkomen en pas achteraf moet worden uitgezocht of ze recht hebben om te blijven. Tijdens die procedure houden ze kostbare opvangplekken bezet”, zegt Van de Beek. „Deze situatie onderstreept hoe failliet het asielsysteem is.”
Duur
Aan de opvang van asielzoekers in Nederland hangt een fors prijskaartje. Volgens de rijksoverheid liggen de kosten op ongeveer 28.000 euro per jaar per persoon. Daarbij zijn bijvoorbeeld de procedurekosten en de inzet van de politie niet meegerekend.
Op dit moment verblijven in Nederland 27.000 mensen in de opvang en zitten de asielzoekerscentra nagenoeg vol. Vluchtelingenwerk Nederland maakt zich om die reden grote zorgen. „Er hoeft maar weinig te gebeuren of er is een nieuwe opvangcrisis”, stelt de organisatie. „Er wachten duizenden asielzoekers op hun asielprocedure, en die groep groeit nog steeds.”
„Het tekort aan opvangplekken is door de overheid zelf veroorzaakt. Een deel van de mensen die in een azc verblijven wacht langer dan een jaar op een procedure”, stelt een woordvoerder. „We vrezen dat er weer noodopvang nodig is als de wachttijden voor een procedure niet snel worden teruggedrongen.” En: „Bij de kleinste tegenslag moeten sporthallen en tentenkampen in gebruik worden genomen. De asielketen loopt vast.”
’Gebrek aan regie’
Volgens onderzoeker Van de Beek loopt het systeem ’steeds ergens spaak’ omdat men niet voorziet ’hoeveel ambtenaren of hoeveel opvangplekken er nodig zijn’. „Er heerst bij deze regering een totaal gebrek aan visie en regie als het gaat om migratie.”
Het COA laat in een reactie weten dat het zich ’realiseert dat de benodigde groei in opvangcapaciteit een forse opgave is’. „We zijn met gemeenten in gesprek op welke wijze we die nieuwe capaciteit kunnen realiseren.”
„De overlast die sommige asielzoekers veroorzaken, heeft onze zorg en aandacht”, stelt een woordvoerder. „Samen met het ministerie van Justitie en Veiligheid en onze samenwerkingspartners zijn afspraken gemaakt om overlastgevende asielzoekers harder aan te pakken.” Het COA kon geen verdere uitleg geven op wat die afspraken precies zijn.