Revolutie 2.0 is grimmiger, en minder ludiek
REPORTAGE | De televisie in de kapperszaak in Abdien staat nog harder dan normaal. De doffe ploffen van de traangasgranaten buiten zijn bijna niet meer te horen. Binnen zit het gebruikelijke groepje vijftigers aan de buis gekluisterd. De kapper heeft zijn hand in zijn haar en leunt op een van de bruinleren kapperstoelen. Op het staatskanaal volgen hij en zijn vrienden de rellen die op nog geen honderd meter afstand plaatsvinden.
Ze kennen me, en kijken nauwelijks op als ik binnenkom en vraag om een paar centimeter van mijn blonde haar af te halen. Veel meer kan ik niet doen om er niet als buitenlander uit te zien. Zelfs met een zonnebril, pet en lokale kleren, lijkt ik niet op een Egyptenaar. Maar alle beetjes helpen. De laatste dagen spoken de nare herinneringen van de opstand in het begin van het jaar, over hoe de sfeer zich tegen buitenlanders keerde, door mijn hoofd. Eerst waren er de klappen die ik van de politie kreeg, toen het nachtelijke bezoek van de veiligheidsdienst die het centrum afstroopte op zoek naar 'journalisten en mensen die voor Israël werken'. Nadat de staatstelevisie de opstand op het Tahrir-plein toeschreef aan buitenlanders, kon je nauwelijks meer over straat zonder door groepen opgeschoten jongeren te worden beetgepakt en ondervraagd. De aanblik van de dik opgemaakte presentatrice op het scherm die zich theatraal opwindt over 'de onruststokers' en het buitenlandse complot tegen Egypte, is een deja-vu.
Grote boosdoeners
Sinds een paar dagen neemt, in lijn met de groeiende paniek onder de bevolking, het aantal complottheorieën en de achterdocht tegen buitenlanders weer toe. Israël en Iran zijn nog steeds de grote boosdoeners, maar ook 'het Westen' komt weer regelmatig langs. De afgelopen dagen werden verschillende buitenlanders - zowel journalisten als 'activisten' - door de militaire politie van het plein geplukt.
Ook op het Tahrir-plein, dat tijdens de opstand in januari de veiligste plek voor buitenlanders was, is de houding tegenover hen veranderd. 'Wat doe je hier?', is een veelgehoorde vraag. In januari was 'welcome' de standaardbegroeting.
Vooral Amerikanen zijn weinig geliefd. Op het plein wordt rondgegaan met de hulzen van traangasgranaten, waar schaamteloos groot 'made in USA' op staat. De miljard dollar steun die het Egyptische leger sinds het vredesakkoord met Israël jaarlijks uit Amerika ontvangt, is nu bewijs voor het complot dat de democratie in Egypte tegenwerkt. Een uitwijding over het driehoekscomplot van het leger, Amerika en de Moslimbroederschap is er standaard kost.
Wind
"De wind staat goed", merkt de kapper op. "Ilhamdulillah", god zij dank. Gisteren stond de wind de andere kant op, en liep iedereen huilend door de buurt met een mondkapje tegen het traangas. De groenteboer had moeite met het aanprijzen van zijn waar; de buurtkinderen hoestten hun longentjes uit, en de falafal-boer moest een zeil over zijn kraampje gooien.
Tot overmaat van ramp had het leger een tiental tanks in de nauwe straat geparkeerd, waardoor de jongens met de manden met platte broden er niet meer langs konden. Maar het leven gaat door.
De kapper kijkt me via de spiegel serieus aan. "Klopt het dat in het Westen demonstraties ook zo hard worden neergeslagen?" Op de Egyptische staatstelevisie, die standaard de kant van de machthebbers kiest, wordt constant verwezen naar de Occupy rellen in Amerika en Europa, die ook met geweld zijn bedwongen. Bij de kapper kan je discussies beter uit de weg gaan, zeker in het opvliegerige Egypte, helemaal nu de onrust in het land naar een nieuw hoogtepunt werkt.
Egypte smeult na
De kapper en zijn vrienden maken zich zorgen. Met zes weken van verkiezingen in het verschiet, smeult Egypte na van een week van gewelddadige confrontaties tussen demonstranten en (militaire) politie in Caïro, Alexandrië, Qena, Suez, Port Said, Ismaeliyya, Minya en Mansoera.
Er is niet veel voor nodig om het vuur weer aan te wakkeren tijdens de eerste 'vrije' parlementsverkiezingen sinds de val van Moebarak.
Honderdduizenden mensen protesteren onafgebroken voor het aftreden van de groep generaals van de Hoge Militaire Raad (SCAF), die aan het begin van het jaar als de 'hoeders van de revolutie' werden geroemd. Het land is weer uiteengereten in voor- en tegenstanders van het militaire regime.
De tegenstanders van het regime hebben zich weer verschansd op het Tahrir-plein. De 'Republiek Tahrir' ademt weer de aanstekelijke mix van woede en saamhorigheid die ook de dagen tijdens de revolutie typeerde.
Misschien is het de nabijheid van gevaar, of het rauwe en weerbare idealisme om je heen; Tahrir grijpt iedereen die er voet op zet. De collectieve emotie schommelt constant tussen festivalgevoel en alarmfase één, en alles wat daar tussen zit. Maar de 'tweede revolutie' of de 'revolutie 2.0' is vergeleken met de opstand in januari, minder ludiek, grimmiger en veel professioneler.
Azijn tegen het traangas
De demonstranten komen beter voorbereid naar het plein, gewapend met voedsel, medicijnen en azijn tegen het traangas. In een mum van tijd werden tientallen inzamelacties voor medicijnen en bloeddonaties op touw gezet door sympathisanten die zelf niet naar het plein kunnen of durven. De straatventers, die ook de winkelstraten hebben overgenomen in de wetteloosheid van het post-Moebarak tijdperk, waren er als de kippen bij om gasmaskers, laboratoriumbrillen en Arafat-sjaals te slijten. Op het plein wordt het afval verzameld en verbrand - een tip uit Athene tegen het traangas.
Met elke dode (de teller staat op het moment van schrijven op 42) die valt, groeit de vastberadenheid van de betogers die van geen wijken weten. Ook de militairen graven zich dieper in, en wijken niet af van hun voornemen de verkiezingen door te laten gaan. De groepen staan lijnrecht tegenover elkaar, en elke dag wordt de kans dat de verkiezingen zonder gewelddadigheden zullen verlopen kleiner.
Verrot
Weg van het plein blijkt de 'Republiek Tahrir' geen afspiegeling van het land te zijn. Abdien, de wijk waar het belegerde ministerie van veiligheid ligt, is een wijk waar de 'gemiddelde Egyptenaar' woont. Hier is de verwachting dat een dezer dagen een herhaling plaatsvindt van de gebeurtenissen aan het begin van het jaar, toen de supporters van het regime de betogers op het Tahrir-plein aanvielen. "Dit land is verrot", zucht Mohamed, een gespierde medewerker van een wasserette. "We gaan er nooit uitkomen zolang we die rotkinderen op het plein hun gang laten gaan."
De bewoners van de buurt zijn bezorgd over de economie, die met elke dag onrust verder afglijdt richting faillissement. Sinds januari opereert het land op halve kracht. De buitenlandse reserves, die hard nodig zijn om het dagelijkse brood en bonen - de maaltijd van de gemiddelde Egyptenaar - te financieren, verdwijnen als sneeuw voor de zon. Analisten geven het land nog 'een maand of drie'.
Moslimbroederschap
De buurtbewoners snakken naar stabiliteit, een gat waar de Moslimbroederschap door zich 'in het belang van het land' afzijdig te houden bij de protesten, in springt. De overige partijen lijken, zowel op het Tahrir-plein als in Abdien, te hebben afgedaan door hun gebrek aan daadkracht. Ook de niet zo heel religieuze buurtbewoners, zoals de kapper en zijn vrienden, zeggen voor de islamitische beweging te zullen gaan stemmen. "Omdat we verder moeten."
Een kluitje buurtkinderen die tot voor kort de leuzen herhaalden die op het Tahrir-plein worden gezongen, speelt 'politie tegen betogers' op straat. "Oom Edward, je huilt", merkt de achtjarige Islam stotterend op. Uit zijn zak haalt hij een masker en een flesje azijn. "Niet bang zijn. Dit helpt."
http://www.trouw.nl/tr/nl/4496/Buitenla ... diek.dhtml" onclick="window.open(this.href);return false;