Meer over islamofobie in Opinio van deze week. Het is een tamelijk lang stuk in 2 delen:
http://www.opinio.nu/node/1286
Het Filosofisch Elftal: Islamofobie of woordvervuiling
Door: Yoram Stein
De stelling van Giancarlo Cardinale
Islamofobie is een soort racisme
Kunt u uitleggen hoe u als jurist betrokken bent geweest bij het rapport van de ECRI over Nederland?
Alle vier de onderzoekers hier bij de ECRI zijn juristen. Onze taak is het verdedigen van de internationale mensenrechten van minderheidsgroepen en het geven van beleidsadviezen aan overheden. Zelf was ik betrokken bij het genoemde onderzoek. Ik maakte ook deel uit van de delegatie die Nederland heeft bezocht.
Wat voor onderzoek hebt u gedaan naar de situatie in Nederland?
Een belangrijk deel is literatuuronderzoek. Wij bestuderen teksten van overheidsinstellingen, ngo’s, internationale organisaties, media en wetenschappelijke studies. Van 26 tot 30 maart 2007 hebben wij Nederland bezocht. Daar hebben we gesproken met overheidsvertegenwoordigers van verschillende ministeries, met vertegenwoordigers van antiracisme-organisaties en media-onderzoekers.
Kunt u uitleggen wat islamofobie nu eigenlijk is?
Het ECRI gebruikt ‘islamofobie’ als een term die verwijst naar personen of groepen die vijandig bejegend of gediscrimineerd worden, louter en alleen omdat zij verondersteld worden te behoren of daadwerkelijk behoren tot de islamitische religie of cultuur.
Volgens Bassam Tibi en Gilles Kepel wordt de term ‘islamofobie’ gebruikt om islamcritici het zwijgen op te leggen.
De ECRI gebruikt de term niet om de islam te verdedigen tegen kritiek. ‘Islamofobie’ beschrijft een vorm van racisme, gericht tegen moslims.
Hebt u enig idee waarom er nooit gesproken wordt over ‘hindoefobie’?
In andere delen van de wereld zou je misschien kunnen spreken van ‘christofobie’. Maar in Europa is vijandschap jegens en discriminatie van moslims een van de grote problemen. Een ander groot probleem in Europa dat met religie te maken heeft, is antisemitisme.
Bent u het ermee eens dat het grote verschil tussen antisemitisme en islamofobie is dat jodendom een kwestie van afkomst is, terwijl islam een kwestie van overtuiging is?
Het is irrelevant of je iets nu bent vanaf je geboorte, door opvoeding of door vrije keuze. Geen van drieën rechtvaardigt vijandschap en discriminatie. Als wij spreken over islamofobie, dan gaat het niet over het bekritiseren van opvattingen, maar over het verantwoordelijk houden van een hele gemeenschap voor de daden van slechts een paar leden van die gemeenschap.
Hoe kunnen we islamofobie ontdekken in onszelf en in de samenleving?
Islamofobie is niets anders dan racisme. We kunnen ons bewust worden van islamofobie door scherp op te letten dat we geen stereotypes gebruiken en niet generaliseren.
Is iemand die zegt dat veel terreuraanslagen door moslims worden gepleegd en dat er dus wellicht iets mis is met de islam, een islamofoob?
Natuurlijk. Als je zegt dat sommige moslims terreurdaden plegen en dat daarom alle moslims terroristen zijn of dat er daarom een probleem is met alle moslims, dan ben je duidelijk islamofoob.
Zijn de Deense cartoons een uitdrukking van islamofobie?
Even los van de vraag of deze cartoons echt racistisch waren, want daar kan alleen een rechtbank over oordelen, kun je wel zeggen dat het publiceren ervan niet heeft bijgedragen aan het vreedzaam samenleven met andere culturen. Het heeft het proces van polarisatie in de hand gewerkt.
Verspreidt Ayaan Hirsi Ali islamofobie?
Geen commentaar.
Hoe heeft de ECRI ontdekt dat de islamofobie in Nederland dramatisch is toegenomen?
Bijvoorbeeld door de manier van spreken over moslims in het publieke debat te analyseren. Door te kijken naar gevallen van discriminatie van moslims. En door de publieke opinie te onderzoeken.
Kun je genezen van islamofobie?
Ons advies is niet gericht aan individuen, maar aan overheden. Maar wat ieder individu kan doen, is zich onthouden van generalisaties als ‘alle mensen die tot deze groep behoren, zijn zus of zo’. Wat overheden moeten doen, is alle manifestaties van islamofobie krachtig veroordelen. Politieke leiders hebben een voorbeeldfunctie. Het is heel belangrijk dat zij duidelijk maken dat islamofobie volstrekt ontoelaatbaar is.
Staat islamofobie volledig los van wat moslims zelf denken en doen?
Ik geloof niet dat je moslims verantwoordelijk kunt stellen voor de aanvallen die tegen hen gericht zijn. Of bedoelt u dat moslims zelf bijvoorbeeld ook soms weinig tolerant zijn ten opzichte van homoseksuelen?
Ja, bijvoorbeeld.
Maar intolerantie ten opzichte van homoseksuelen is niet iets specifieks voor het islamitische geloof. Ik ga er ook niet van uit dat alle moslims zo zijn, en ik denk dat niemand zulke generalisaties moet maken. Zoals je ook niet kunt zeggen: ‘Alle christenen zijn homofoob,’ terwijl er wel christenen zijn die homofoob zijn en van wie sommigen dat ook baseren op hun geloof.
De stelling van Titus van Os
De term ‘islamofobie’ wordt gebruikt om niet naar de argumenten van een andere partij te hoeven luisteren
Wat is een fobie?
Een fobie is een ziekelijke angst. Die angst kan op van alles betrekking hebben: op spinnen bijvoorbeeld, of op onweer. Belangrijk is dat het hier gaat om iets ziekelijks; dat wil zeggen dat de angst buiten alle proporties is. Kenmerkend voor een fobie is verder dat het object waar de angst op is gericht, zoveel mogelijk vermeden wordt.
Is een fobie een geestesziekte?
Ja, het staat ook officieel beschreven in de Diagnostic and Statistical Manual. Het is een van de angststoornissen.
Kunnen mensen genezen van een fobie?
Veel mensen kunnen genezen van een fobie. Het beste is om het vermijdingsgedrag tegen te gaan en iemand te confronteren met hetgeen waarvoor hij eigenlijk bang is: de exposure-methode.
Is een fobie ook een irrationele haat? Islamofobie wordt wel zo uitgelegd.
Nee, een fobie is een ziekelijke angst. Die term heeft niets met haat te maken. Een begrip als ‘islamofobie’ is een semantische vervuiling. Dat wil zeggen, het woord ‘fobie’ wordt gebruikt voor iets wat voorbijgaat aan de oorspronkelijke betekenis van het woord. ‘Islamofobie’ betekent letterlijk dat iemand een ziekelijke angst voor moslims heeft ontwikkeld en alles doet om het contact met moslims te vermijden. In de praktijk wordt de term gebruikt om aan te geven dat anderen weinig met de islam op hebben, kritiek hebben op de islam, een hekel hebben aan de islam of zelfs de islam haten. Maar met een fobie heeft dat allemaal niets te maken.
Wat is islamofobie dan volgens u?
Als een bepaalde groep islamofoob of xenofoob wordt genoemd, dan laat dat zien dat we in een bepaalde fase van een conflict zijn aanbeland. Grofweg zou je drie fasen in een conflict kunnen onderscheiden. In de eerste fase is er een probleem waarover je nog wel met elkaar kunt praten. Het is dan nog mogelijk om je in het standpunt van de tegenpartij te verplaatsen. In de tweede fase van het conflict is het niet meer mogelijk om enig begrip op te brengen voor het standpunt van de tegenpartij. Dan gaan mensen de andere partij ziekelijk noemen of, zoals in dit geval, ‘islamofoob’. Mensen islamofoob noemen, is geen poging om naar elkaar te luisteren en om echt het gesprek aan te gaan, maar juist een poging om mensen weg te zetten. Nuanceringen zijn dan onmogelijk geworden, omdat de wereld in twee onverzoenlijke kampen is opgedeeld. In de derde en laatste fase is het conflict een oorlog geworden.
Een officiële Europese instantie probeert mensen weg te zetten?
De ECRI gaat in elk geval voorbij aan het feit dat het gebruiken van de term ‘islamofobie’ onderdeel uitmaakt van het conflict, en een fase van dat conflict inhoudt. Het zou mij niets verbazen als de mensen in die commissie geen kennis hebben van de conflictologie. Ze vragen zich niet af: in welke fase zit het conflict nu eigenlijk?
In wat voor conflict zitten we dan?
Om de aard van het conflict te definiëren zou je een heel goed overzicht moeten hebben van wat er allemaal meespeelt. Dat overzicht heb ik niet.
Ik zie alleen dat mensen elkaar zó in de haren vliegen en zó intolerant worden dat ze de positie van de ander wegzetten als een ziekelijke angst of haat. En daaruit destilleer ik dat er waarschijnlijk sprake is van een toename van angst. Wij weten vanuit de groepsdynamica dat wanneer de angst in een groep toeneemt, dat je dan paarvorming krijgt en zwart-witdenken. Als er een heleboel angst in een maatschappij speelt, dan komen groepen sterk tegenover elkaar te staan. Zondebokmechanismen kunnen dan een rol gaan spelen. Dan is het bijvoorbeeld allemaal de schuld van de ‘islamofoben’. Als die weg zijn, zou het conflict opgelost zijn.
De stelling van Hans Jansen
De angst voor moslims met kalasjnikovs is reëel
Weet u wat islamofobie is?
In een normale, open maatschappij bekritiseren mensen elkaar op de ideeën die ze erop nahouden. Maar wanneer de islam bekritiseerd wordt, dan heet dat ‘islamofobie’. De Soera 9.30 in de Koran vervloekt eenieder die gelooft dat Jezus Gods zoon is. Maar als de vervloekten zeggen: ‘Mogen we hier even op reageren?’ dan is dat islamofobie.
Is angst voor de islam volgens u dan rationeel?
Nee, angst voor de islam niet. De islam bezit geen kalasjnikovs. Maar er zijn wel moslims die deze wapens bezitten en gebruiken. De motivatie die ze voor hun gewapende strijd opgeven, is de islam. Die angst voor groepen moslims is heel reëel. Natuurlijk, het is maar een klein gedeelte van de moslims dat daadwerkelijk bereid en in staat is om geweld te gebruiken. Maar het was ook maar een klein deel van de Duitsers dat Nederland op 10 mei 1940 binnenviel. Het merendeel van de Duitsers zat aan het ontbijt of aan de afwas of God weet wat ze op dat moment deden. Laat ik het zo zeggen: er zijn radicale moslims, en die willen het Westen tot op de bodem afbreken. Dat is best beangstigend.
Volgens de ECRI mogen we niet generaliseren: sommige moslims zijn misschien radicaal, maar niet alle moslims.
Ik ken niemand die zegt: ‘Alle moslims zijn radicaal.’ De islamitische ideologie is natuurlijk niet hetzelfde als de moslims. De islamitische ideologie is anti-democratisch, anti-Westers, anti-christelijk, anti-joods en anti-alcohol. Niet alle moslims zijn zo, maar rekruteerders dragen de blijde boodschap uit dat dat de ware islam is. En in het verspreiden van deze boodschap hebben ze de afgelopen zeventig jaar stijgend succes gehad.
Toch mag je volgens de ECRI nooit generaliseren.
Wat de ECRI wil, is idioot. Je kunt niet elke keer blijven zeggen, als er weer eens geweld wordt uitgeoefend in naam van de islamitische ideologie: ‘Dat is er maar één, met de rest van de groep heeft die persoon niets te maken.’ Moslimse dissidenten geven zelf veel hardere kritiek op de intrinsieke onverdraagzaamheid en gewelddadigheid in de islamitische ideologie. De Tunesiër Abdelwahab Meddeb gaat in The Malady of Islam veel verder dan Wilders. De Egyptenaar Farag Foda, die in 1993 is vermoord, was ook keihard in zijn kritiek; en nog geestig ook, dat is helemáál ontoelaatbaar in de ogen van de radicalen, en daarom moest hij ook dood.
Volgens de ECRI heeft elke religie zo zijn mindere kanten.
Er staat in de Koran, in Soera 8. 12, over de ongelovigen: “Hak in op hun nekken en vingerkootjes, en dood hen waar je ze maar kunt vinden.” Een dergelijk citaat kan op twee manieren geïnterpreteerd worden. De eerste interpretatie luidt dat dit citaat alleen betrekking heeft op de oorlogen die in de zevende eeuw op het Arabische schiereiland zijn gevoerd. De tweede interpretatie luidt dat het een opdracht is waarin duidelijk gemaakt wordt hoe moslims in alle tijden, dus ook nu, met ongelovigen moeten omgaan. Die eerste interpretatie, dat het alleen maar geldt voor vroeger en niet voor nu, is hoogst ongebruikelijk en vrijwel nergens te vinden, behalve in de boeken van westerse oriëntalisten.
Maar een mens wordt toch niet uitsluitend bepaald door zijn religie? Je bent naast aanhanger van een bepaalde godsdienst toch ook bijvoorbeeld Amsterdammer, schoenmaker, voetbalfan en nog tal van andere zaken die jou maken tot de persoon die je bent?
Wij in het Westen zien religie als onderdeel van het leven, maar de moslims zien het leven als onderdeel van de religie. Het leven is slechts een tijdelijke periode waarin je getest wordt voor het hiernamaals. Dus wij kunnen wel zeggen: religie is slechts een onderdeel van het leven, maar de moslims denken daar zelf heel anders over.
Sinds wanneer bent u zo over de islam gaan denken?
Sinds ik de moord op Sadat in 1981 ben gaan onderzoeken en op allemaal boeken ben gestuit die heel duidelijk maken dat de Koran door moslims wordt geïnterpreteerd als een opdracht om de wereld met geweld te veroveren.
En u bent niet geestesziek?
Sinds de aanslagen van 11 september 2001 en de moord op Theo van Gogh denken mensen niet meer allemaal dat ik volslagen krankzinnig ben. De moslims zijn begonnen in Medina. Daar hadden ze ook kunnen blijven. Maar dat deden ze niet. In plaats daarvan veroverden ze de wereld: van Spanje tot India. Op 11 september 1683 is Wenen ontzet, en daarmee is de moslimse expansie een halt toegeroepen. Maar de moslims zijn wel duizend jaar militair superieur geweest. De islamitische landen hebben nu de macht niet meer om de jihad te voeren en de ongelovigen te onderwerpen. Als ze dat zouden proberen, zouden ze meteen door de VS worden platgebombardeerd. De expansieplicht is daarom overgenomen door particulieren die vinden dat de overheden hun plicht verzaken. Dat geldt overigens niet alleen voor de verplichting die de overheid heeft om de jihad te voeren. Islamitische groeperingen vervullen ook andere overheidstaken: ze zorgen voor onderwijs in madrassa’s, en ze verzorgen de armen, de zieken en de ouden van dagen. Als ik daar had geleefd als moslim, had ik me misschien ook bij hen aangesloten. Maar ik leef daar niet, ik leef hier.
Het is niet zo dat u zelf geradicaliseerd bent?
Naarmate ik het scherper opschrijf, word ik vaker door moslims benaderd. Ze zeggen mij dan dat het allemaal nog veel erger is. De moslimse intellectuelen zijn dan ook veel ergere ‘islamofoben’ dan wie dan ook.
Wie in de Islam zijn hersens gebruikt, zal zijn hoofd moeten missen.
