OPINIE - Wouter Bos − 19/09/13, 09:27
© anp. Van links naar rechts: Minister Ronald Plasterk (Binnenlandse Zaken), minister Ivo Opstelten (Justitie en Veiligheid), minister Frans Timmermans (Buitenlandse Zaken), vicepremier Lodewijk Asscher en premier Mark Rutte op Prinsjesdag in de Ridderzaal.
Als de participatiesamenleving zoals verwoord in de troonrede niet slechts de mening van de VVD-leider is, maar ook van de coalitie, is er bij de PvdA sprake van een kleine ideologische revolutie, schrijft Wouter Bos in zijn tweewekelijkse column.
Prinsjesdag is een dag vol rituelen, ook als het gaat om de verontwaardiging van de oppositie of de loyaliteit van de coalitie. Komt nog eens bij dat veel beleid voor Prinsjesdag keurig maar selectief wordt gelekt; het resultaat is een vrij voorspelbare dag.
Niettemin vielen me een paar zaken op. Een noviteit was bijvoorbeeld dat op de avond van Prinsjesdag al een debat live op tv werd georganiseerd tussen de fractievoorzitters in de Tweede Kamer. Alsof het verkiezingscampagne was. Het Kamerdebat komt pas volgende week. Deze Algemene Politieke Beschouwingen werden meestal direct na Prinsjesdag georganiseerd. Dat kon ook makkelijk, omdat partijen de stukken vaak al onder embargo voor Prinsjesdag hadden ontvangen en dus beslagen ten ijs konden komen. Dat was nu niet zo, ook zij kregen de stukken pas dinsdagmiddag om kwart over drie. En dus vroegen ze meer tijd voor ze aan het debat hoefden te beginnen.
Debat geen succesvolle innovatie
Maar dan wel een tv-debat op dinsdagavond om de vloer niet helemaal aan het kabinet te hoeven laten. Was het een succesvolle innovatie? Ik vond van niet. Het was voor de Kamer en met name de oppositie kennelijk kiezen uit twee kwaden: of een snel Kamerdebat met onvolkomen voorbereiding, of een snel tv-debat met net zo onvolkomen voorbereiding. Dat laatste gebeurde, inclusief wat bij zo'n vluggertje hoort: makkelijke meningen over niet gelezen stukken en nergens een tegenbegroting of uitgewerkt alternatief op tafel.
Ook opvallend was de dominantie van het getal van 6 miljard, alsof dat getal samenvat wat mensen van het kabinetsbeleid gaan merken. Dat is echter vooral een Haagse werkelijkheid. 6 miljard is immers vooral wat er extra gaat gebeuren ten opzichte van eerdere plannen. Maar voor de mensen in het land komt de klap veel harder aan. Die gaan heel andere getallen ervaren, ergens veel minder opvallend in de Miljoenennota opgeschreven. Dat tot 2017 in totaal 51 miljard wordt bezuinigd en aan lasten wordt verhoogd, dat we eind 2014 al 34 miljard daarvan gemerkt hebben en dat in 2014 ten opzichte van 2013 geen 6 miljard, maar 13 miljard aan uitgaven en lasten wordt omgebogen.
Op zo'n dag valt ook altijd weer op hoe groot de voorsprong is die het kabinet en de coalitie hebben op de oppositie. Partijen moeten hun plannen voor tegenbegrotingen ruim van tevoren inleveren, zonder dat ze weten wat de coalitie in de Miljoenennota heeft laten zetten. Goede plannetjes kunnen ze niet plagiëren, maar moeten ze zelf verzinnen. Ik vermoed dat de manier waarop het kabinet uiteindelijk - met een andere fiscale behandeling van stamrecht BV's - in het beroemde/beruchte pakket van 6 miljard ruim 2 miljard aan belastinginkomsten weet binnen te harken zonder dat burgers of bedrijven dat als lastenverzwaring ervaren, lang is voorbereid door ambtenaren en niet verzonnen zal zijn door een oppositiepartij. Ik gok dat elke alternatieve invulling van die 2 miljard door oppositiepartijen dus slechter zal uitvallen in koopkracht en groei.
Terugkeer participatiesamenlevingDe participatiesamenleving is natuurlijk niet door Rutte verzonnen.
Maar het grootste nieuws vond ik toch de terugkeer van de participatiesamenleving. De koning mocht zelfs aankondigen dat de klassieke verzorgingsstaat plaats ging maken voor de participatiesamenleving. Pauw & Witteman verbasterden het overigens onmiddellijk tot participatiemaatschappij, volgens woordenboeken is dat vooral een 'onderneming ter financiering van vennootschappen die zelf door hun betrekkelijk geringe omvang geen toegang hebben tot de kapitaalmarkt'. Die verwarring was voor mij één van de redenen om het woord zelf nooit te gebruiken.
Niettemin, het is natuurlijk niet door Rutte verzonnen. Sheila Sitalsing schreef in de Volkskrant van 18 september terecht over Balkenende als één van de geestelijke vaders van het concept, bijvoorbeeld in zijn Bilderberglezing van 2005. De adoptie door dit kabinet is alleen al daarom opmerkelijk. Maar de interpretatie die Rutte er aan geeft misschien nog wel meer. Hij ging verder dan Balkenende ooit durfde en zei dat het betekende dat iedereen die voor zichzelf kan zorgen, dat ook moet doen en dat de overheid er vooral is voor diegenen die dat niet kunnen. Als dat niet slechts de mening van de VVD-leider is, maar ook van de coalitie, is er bij de PvdA sprake van een kleine ideologische revolutie. Geen visie meer op de overheid die er ook voor de middenklasse is, een overheid die verbindt omdat iedereen er aan mee betaalt en iedereen er van mee geniet. In plaats daarvan een overheid louter voor de allerzwaksten. Amerikaans, klassiek liberaal en zichzelf uiteindelijk marginaliserend. Zeg me dat het niet zo is!
de Volkskrant
