Mes op de keel voor ’snel geld’
Steekpartijen met jonge tieners als dader of slachtoffer. En 14- of 15-jarigen die brute overvallen plegen. Burgemeester van Almere Franc Weerwind maakt zich grote zorgen over het toenemende geweld door steeds jongere daders. Afgelopen week startte een anti-geweldscampagne.
Broekies zijn de zes jongeren die eind januari 2019 de Kentucky Fried Chicken (KFC) in Almere Buiten overvallen, dat is duidelijk te zien op de camerabeelden van het bedrijf. Maar de manier waarop ze overval uitvoeren is imponerend volwassen.
Met klauwhamers, messen en een vuurwapen bedreigen ze de doodsbange personeelsleden. Een medewerkster krijgt een arm om de nek geklemd en kort daarna een pistool tegen het hoofd gedrukt. Alsof ze hun tiende overval plegen, zo ervaren en resoluut gaan de knaapjes te werk.
Flink getraumatiseerd staat het jeugdige personeel een paar weken later weer oog in oog met een groep jonge overvallers. Dit keer zijn het er drie. In januari dit jaar worden drie van de overvallers uit Almere en Spijkenisse veroordeeld. Twee van hen waren 16 toen ze de overval pleegden, eentje 17.
Zwijgen
De overvallers geven bij politie en rechter geen moment enige blijk van berouw of inlevingsvermogen. Ze zwijgen. En mede vanwege het feit dat ze eerder met de politie in aanraking zijn geweest krijgen ze forse straffen. Een van hen zelfs jeugd-tbs.
Burgemeester Franc Weerwind van Almere haalt de overval op de KFC een half jaar na de veroordeling aan als voorbeeld voor een zorgwekkende trend. „De maatschappelijke onrust was enorm. De jonge slachtoffers die ik heb bezocht waren diep geraakt. We schrokken van de leeftijd van de daders.”
Met het overgrote deel van de jeugd gaat het goed, zegt Weerwind. „Maar het deel dat op het criminele pad belandt wordt steeds jonger en is ook steeds gewelddadiger. Ik maak me hier echt grote zorgen over. Het is van dreigen en schelden naar fysiek geweld met steeds vaker een wapen gegaan.” De achtergrond van de daders is divers en vormt een afspiegeling van de bevolking.
Deze jeugdproblematiek is niet alleen voorbehouden aan Almere. Ook andere grote steden worstelen hiermee. Zo werd in Rotterdam in juni een filmpje op YouTube gedeeld van drie tieners die een buurman bedreigden met een machete of kapmes van zeventig centimeter omdat die enkel een opmerking had geplaatst over overlast. De leeftijd van de opgepakte tieners: 13, 14 en 15 jaar.
Eind september lanceerde de gemeente Almere de campagne ’#AlmereOntwapent’ om het geweld in de stad te beteugelen. Bekende Almeerders zoals Tanja Jess, Ali B., Remy Bonjasky en Jörgen Raymann vragen op allerlei platformen aandacht voor deze campagne en uiten hun zorgen over wapenbezit.
Straatroven
Almere telt bovengemiddeld veel jongeren. „In de G10 van grote steden maakte de groep jongeren van 12 tot 18 jaar 5,9 procent uit van de bevolking, in Almere is dat 7,8. Dat levert boeiende, maar ook lastige vraagstukken op voor onze vijfhoek zoals we dat noemen. Naast politie, OM en gemeente zijn dat onderwijs en zorg.”
Dit jaar werd Almere geteisterd door een serie straatroven met piepjonge daders. Voor de beroving van een scholier op klaarlichte dag eind augustus zoekt de politie drie verdachten van wie er eentje tien of elf jaar moet zijn. Twee weken ervoor reden drie tieners twee fietsers klem en beroofden ze onder dreiging van een mes. De politie zoekt daders van ongeveer 14 of 15 jaar. Voor een gewapende overval op een tabakszaak in, nota bene, Voorburg pakte de politie twee knaapjes van 15 en 17 uit Almere op.
Van de 65 verdachten die de politie in beeld heeft voor de berovingen, zijn er inmiddels veertig opgepakt. Politiechef John Ebbink: „We schrokken van het geweld en de leeftijd van de daders en hebben toen meteen een speciaal team opgericht. Opsporing van de daders had natuurlijk prioriteit, maar we keken ook meteen vooruit. Hoe kunnen we deze jongens nog redden? Na hun aanhouding is meteen geïnvesteerd in een intensieve begeleiding. We keken naar onderwijs en een goed zorgtraject.”
Mooie spullen
De behoefte aan mooie spullen zet de tieners op roverspad. „Ze willen sneakers of een trainingspak van een paar honderd euro en zijn bereid om met geweld daarvoor geld te roven. Ik ben ook geschrokken over de bewapening. Jongeren die we spreken zeggen een mes te dragen omdat ze zich bedreigd voelen en zich moeten verdedigen. Het moet wel, zeggen ze”, vertelt Ebbink.
Roland de Kruijk, de gebiedsofficier van het OM voor Flevoland en lid van de ’vijfhoek’: „We hebben hier een speciale focus op jeugdproblematiek. Die gaat verder dan alleen oppakken en vervolgen. Als er zo’n ernstig incident is en iemand wordt gepakt, kijken we meteen naar de omgeving van de verdachte en de setting waarin het gebeurd is. Speelt er een conflict tussen groepen? Zijn er andere mensen in de omgeving van dader of slachtoffer die meegetrokken kunnen worden? Om wat voor gezinnen gaat het? Zo bepaal je een juiste interventiestrategie. Voor betrokkenen en omgeving. Vooral first offenders krijgen alle aandacht.”
Een groot deel van het leven van de tieners speelt af op sociale media. Dat is ook de bron voor conflicten in bijvoorbeeld een extreem gewelddadige ’drillrapscene’. Ebbink: „Dat is de plek waar tieners afspreken om te gaan rellen, zoals deze zomer in Utrecht en Den Haag gebeurde.”
Sociale media
Weerwind: „We besteden veel aandacht aan het monitoren van deze sociale media om de ellende voor te zijn. Op Koningsdag vorig jaar lazen onze jeugd-boa’s op sociale media dat rivaliserende jongeren uit Almere en Lelystad elkaar opriepen om met wapens naar Almere Centrum te gaan om te vechten.”
„De politie kreeg toestemming om preventief te fouilleren en nam zes steekwapens in beslag. Tien tieners zijn aangehouden. We zijn bereid om elk instrument in te zetten om gewapende conflicten te voorkomen. Dus ook preventief fouilleren.” De kritiek die er is vanwege het gevaar voor etnisch profileren wuift Weerwind weg „Etnisch profileren mag niet en ik vertrouw mijn politiemensen blind op hun professionaliteit.”
Weerwind benadrukt dat ’de jeugdgroep’ niet meer bestaat. „De klassieke jeugdgroep is exit. Je hebt fluïde groepen die constant wisselen van samenstelling en door sociale media een grotere reikwijdte hebben. Dat maakt de aanpak best moeilijk.”
Repressie alleen is niet genoeg. De Kruijk: „Het opgeven van jongeren tot ongeveer 23 jaar is moeilijk. De lijn van repressie neemt toe als preventie of investeren niet meer heeft gewerkt. Als een jeugdige met een veroordeling weer op het rechte pad belandt, en hij een stageplek dreigt mis te lopen door het ontbreken van een Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG), dan zijn we onder voorwaarden best bereid een positief advies voor het verstrekken van een VOG te geven.”
"Hoe zijn jongens nog te redden?"
Als het gaat om zware criminaliteit is de grootste uitdaging voor politie, OM en gemeenten om te voorkomen dat jongeren zich laten rekruteren door de gewelddadige cocaïnemaffia. Dat ze als ’soldaten’ worden ingezet voor geweldsklussen of verkoop van drugs.
Rolmodellen
Weerwind: „We zitten tussen Utrecht en Amsterdam ingeklemd en sommige van onze jongeren zijn een makkelijke prooi voor de zware criminele organisaties in die steden. We hebben met verschillende partijen het programma Straatwaarden ontwikkeld, om de jongeren binnenboord te houden.”
Het project dat dit najaar gaat beginnen richt zich op repressieve inzet op ’negatieve rolmodellen’ of sleutelfiguren in de cocaïnehandel en gerelateerde geweldsincidenten. Dit kan tot gevolg hebben dat bijvoorbeeld drugspanden worden dichtgespijkerd en drugsbazen met een opvallend uitgavenpatroon of verdacht bezit op de huid worden gezeten.
Met het project tracht de driehoek te voorkomen dat bijvoorbeeld de ’Mocromaffia’ wordt gevoed met jonge aanwas. Jongerenwerkers, ouders, scholen moeten de jongeren uit handen houden van de criminelen, door informatie te delen met bijvoorbeeld politie en gemeenten. Die kan jeugdigen uit de anonimiteit halen als ontsporing dreigt.
Gevoelig voor het ’snelle geld’ zijn vooral de tieners uit één ouder- en multiprobleemgezinnen en vroegtijdige schoolverlaters. Veelal tieners met een laag IQ. Exemplarisch zijn de KFC-overvallers.
Wat is dit nou weer....
