Hoe een truck de Zweedse utopie aan flarden reed: "De muur kwam als een lawine op ons af"
En opnieuw denderde de terreur op vrachtwagenwielen een Europese hoofdstad binnen. Door een winkelstraat in Stockholm raasde gisterennamiddag een vrachtwagen, gestolen van een lokale bierleverancier. Minstens vier mensen kwamen daarbij om het leven. Er raakten vijftien mensen gewond.
Een man werd gisterenavond aangehouden in het noorden van de stad, op verdenking van betrokkenheid bij de aanslag. Volgens de krant Aftonbladet heeft hij bekend. De politie wil dat niet bevestigen. Ook over het motief wil politiechef Dan Eliasson niet speculeren.
De sociaaldemocratische premier Stefan Löfven reageerde verslagen. Voor het land dat al eens gekscherend wordt aangehaald als summum van veiligheid, geldt nu in Nederland - in tegenstelling tot ons land - een aangepast reisadvies.
De Drottninggatan of 'Koninginnenstraat' loopt naar het middeleeuwse centrum van Stockholm, Gamla Stan. Het grootste deel van de straat is een voetgangerszone met aan weerszijden van de straat zware stenen blokken die van boven de vorm hebben van een leeuw - precies het soort buffers waarvoor werd gepleit na de terroristische aanslagen in Nice, Berlijn en Londen.
De politie wilde gisterenavond nog geen verdere uitspraken doen over gewonden- en dodentallen. Maar de vele smartphonefilmpjes doen het ergste vrezen: ze tonen langgerekte bloedsporen en menselijke ledematen onder plastic zeilen.
De leeuwen, gemodelleerd naar het dier dat het Zweedse koningshuis in zijn schild voert, konden gisteren niet voorkomen dat er een bloedbad werd aangericht. Met hun gezapig toegeknepen ogen stonden ze niet beschermend op de weg maar aan de kant, een beetje zoals Zweden in de wereldpolitiek. Een land in de luwte, dat niet zoveel te vrezen heeft. Of had.
Op vrijdagmiddag is het spitsuur in Stockholm. De Zweden, bekend om hun goede balans tussen werk en vrije tijd, verlaten hun kantoren zo vroeg mogelijk. Vooral jongeren slenteren door de Drottninggatan, langs winkels als Vero Moda, McDonalds en natuurlijk een van de meest succesvolle Zweedse exportproducten: H&M.
Het was precies tegenover een H&M-filiaal dat de vrachtwagen zich door de gevel van winkelcentrum Ahlens boorde, een soort van Zweedse Hema, met gehaktballetjes in plaats van worsten. "De muur kwam als een lawine op ons af", zei Ung Christiansen, die daar boodschappen deed, tegenover de krant Aftonbladet. Een paar meter verder en hij had eronder gelegen.
'Soft targets'
Veel door Zweedse media geïnterviewde ooggetuigen vermoeden een islamitisch motief, vanwege de gelijkenis met de bloedbaden in Nice en Berlijn. Bewijs bestaat daarvoor niet. Wel is de voetgangerszone van de Drottninggatan een schoolvoorbeeld van een 'soft target', zoals IS en Al Qaida dat in hun propagandakanalen als aanslagdoel aanprijzen. Niet ver van de plek des onheils pleegde een Iraakse Zweed in 2010 een mislukte bomaanslag. Enkel hijzelf kwam om.
Het rommelt dus al langer in Zweden, het land waarop de rest van Europa zo graag utopische illusies projecteert, zoals mensen in een vlaag van zelfhaat kunnen denken dat een vaag bekende collega wél drie keer per dag z'n tanden poetst, en wekelijks de sportschool frequenteert.
Het is gemakkelijk om beelden op Zweden te projecteren, omdat internationale media er maar incidenteel over schrijven. Op de momenten dat ze dat doen, bijvoorbeeld tijdens de voorstadrellen in Stockholm in mei 2013, waren het de Zweden zelf die smeekten om bijstelling van dat in hun ogen veel te rooskleurige beeld.
Vorige maand nog maakte het rood-groene minderheidskabinet van Löfven bekend dat de politie extra miljoenen krijgt zodat deze de 'bendeoorlogen' in de voorsteden van Stockholm en Malmö beter te lijf kunnen. Daarnaast heeft het land dat zichzelf decennialang een 'humanitaire grootmacht' noemde, een groot vluchtelingenprobleem. In 2015 nam Zweden 160.000 vluchtelingen op. Relatief, gemeten naar de omvang van de bevolking, meer dan enig ander Europees land.
Meer dan het land aankan, beweren de rechts-populistische Zweden-democraten. Ruim een jaar voor de parlementsverkiezingen staat de partij tweede in de peilingen, op 18 procent, meer dan ooit. De partij, die al bestaat sinds 1988, laaft zich aan de problemen in asielcentra: de gestage stroom aan nieuwsberichten over verkrachtingen, of de vrijwilligster die vorig jaar werd vermoord door een vluchteling die zich voor minderjarig uitgaf.
De vorige premier, christendemocraat Frederik Reinfeldt, waarschuwde zijn landgenoten al in 2014: "Als je niet bent voorbereid, ben je onvoorbereid."