Asieldienst voert extra foltercheck in voor uitzetting migranten
De Belgische asielinstanties zijn begonnen met een nieuwe procedure om zeker te zijn dat de mensenrechten van migranten bij hun gedwongen terugkeer worden gerespecteerd.
Een halfjaar na de politieke heisa over het terugsturen van Soedanese migranten naar hun thuisland, een dictatuur, zijn er nieuwe regels om zeker te zijn dat mensen na hun repatriëring niet worden gefolterd of mishandeld. Bij een aanhouding wegens illegaal verblijf wordt met de hulp van een vragenlijst binnen 24 uur onderzocht en beslist of de vreemdeling gevaar loopt bij een gedwongen uitzetting.
Bij twijfel speelt de Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ), die het verblijf in ons land regelt en controleert, het dossier door naar het Vluchtelingencommissariaat (CGVS), ook al weigert de betrokkene asiel aan te vragen. Bij die groep gebeurde de ‘foltercheck’ vroeger niet. Het is een pijler van het internationaal recht dat mensen niet mogen worden teruggestuurd naar plaatsen waar ze gevaar lopen.
Mensenrechtenschendingen
Het CGVS, dat oordeelt of mensen recht hebben op erkenning tot vluchteling, zal nu ook voor ‘asielweigeraars’ nagaan of er al dan niet gevaar is op mensenrechtenschendingen. Als het oordeelt dat er geen risico op foltering is, wordt dat besluit opgenomen in de documenten die de juridische onderbouw vormen van de beslissing tot uitzetting.
Dat moet vermijden dat de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen, het rechtscollege dat zich buigt over een beroep tegen een geweigerd verblijf, uitwijzingsbevelen vernietigt wegens een gebrekkige mensenrechtencheck. Dat gebeurde geregeld.
De nieuwe regels zijn een gevolg van heibel over tien teruggestuurde Soedanezen. Die waren versneld uitgewezen nadat de regering onder druk was gekomen over de grote toestroom van migranten in Brussel-Noord en het aanpalende Maximiliaanpark in de zomer van vorig jaar.
Repatriëring
De uitzetting bracht staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken (N-VA) en de regering in een lastig parket. Nadat een aantal Soedanezen beweerd had bij de repatriëring gemarteld te zijn door de veiligheidsdiensten, kwam er een onderzoek door het Vluchtelingencommissariaat.
Dat oordeelde in zijn eindrapport dat er geen bewijs voor de folteringen was gevonden, maar ook dat het niet zomaar ‘case closed’ was. Er werden grote kanttekeningen geplaatst bij het Belgische beleid tot dan toe. Er waren vragen over de samenwerking met Soedan, waarvan de president door het Internationaal Strafhof van genocide verdacht wordt.
Het grootste punt van kritiek was dat de bevoegde vreemdelingendienst DVZ te licht ging over mogelijke veiligheidsrisico’s bij de uitzetting van mensen die in ons land weigeren asiel aan te vragen. Het vluchtelingencommissariaat was niet akkoord met de interpretatie van de asieldiensten dat wie geen asiel aanvroeg aangaf geen bescherming te zoeken en uitgewezen kon worden. De conclusie was dat ook voor migranten in illegaal verblijf een foltercheck moest gebeuren.
Oostenrijk
Die verplichting is nu uitgewerkt in nieuwe regels. De vreemdelingendienst haalde de mosterd in Oostenrijk. Daar is in dezelfde discussie het principe van de ‘impliciete’ asielaanvraag ingevoerd.
2.409 illegale soedanezen onderschept
Er zijn vorig jaar 2.409 onderscheppingen gebeurd van mensen in illegaal verblijf die beweerden Soedanees te zijn. Op een totaal van 869 bevelschriften om het land te verlaten, zijn 10 Soedanezen uitgewezen.
Binnen Europa lag dat aantal enkel in Noorwegen hoger. Daar ging het om 20 uitwijzingen. In België vroegen 27 Soedanezen vorig jaar asiel aan. Drie werden erkend als vluchteling.
Het komt erop neer dat het dossier automatisch naar het vluchtelingencommissariaat gaat, zodra de betrokkene bij zijn eerste verhoor na de aanhouding aangeeft vervolging te vrezen. Het CGVS behandelt het dossier verder als een gewone asielaanvraag.
Belangrijk is dat de migranten buiten de Dublinregels worden gehouden. Die bepalen dat lidstaten asielzoekers mogen terugsturen naar landen waar ze het eerst Europa zijn binnengekomen. Daarom willen veel migranten net absoluut geen asiel aanvragen.
Extra foltercheck
De regeling opent de discussie over het statuut van een vreemdeling die weigert asiel te vragen, maar volgens het vluchtelingencommissariaat niet kan worden uitgewezen omdat hij gevaar loopt in eigen land. Daar is nog onduidelijkheid over, ook omdat de asieldiensten met de nieuwe procedure onbekend terrein betreden.
‘In de meeste gevallen zal het njet zijn, omdat de meerderheid toch niet in aanmerking komt voor bescherming. Het is vooral juridisch belangrijk dat de extra foltercheck gebeurt en bij het uitwijzingsbevel kan worden gevoegd’, is te horen bij de asieldiensten.