Crisis in de Golf: wereld houdt adem in
Amerikaanse troepen keren terug in het land van Mekka en Medina. Een opvallende stap, bedoeld om weerstand te bieden aan Teheran. Want de crisis in de Golf staat met de inbeslagname door Iran van een Britse olietanker verder op scherp. Een snelle oplossing is uitgesloten. Amerika en Iran zetten hun hakken in het zand, waardoor een verdere escalatie meer voor de hand ligt.
Saoedi-Arabië heeft vandaag ingestemd met de komst van vijfhonderd Amerikaanse soldaten, die een Patriot-luchtafweersysteem gaan opzetten. De stap is vooral symbolisch van belang: de afgelopen zestien jaar waren er geen Amerikaanse soldaten op Saoedische bodem
Die werden destijds teruggetrokken omdat de Amerikaanse aanwezigheid in het geboorteland van de islam-extremisten munitie gaf aan de protesten tegen zowel het koninkrijk als de Verenigde Staten. Het was een van de belangrijkste redenen waarom Osama bin Laden en zijn Al-Qaeda de Amerikanen voortdurend op de korrel namen. En dat zij jonge moslims wisten te werven voor de jihad.
"De Golfregio staat al maanden op exploderen en niemand die een uitweg weet"
Die risico’s vallen blijkbaar in het niet bij het huidige gevaar van Iran. De Golfregio staat al maanden op exploderen en niemand die een uitweg weet. De nucleaire deal staat op springen, terwijl de gewelddadige confrontaties gestaag toenemen.
Sancties
Amerika blijft de druk op Iran opvoeren met sancties en militaire versterkingen, waardoor Teheran - niet van plan om te buigen voor de Grote Satan - steeds harder van zich afbijt. Het ontregelt de scheepvaart in de belangrijkste zeeroute ter wereld en het zal waarschijnlijk niet lang meer duren of het brengt zijn milities in landen als Syrië en Irak werkelijk in stelling. Met alle risico’s van dien.
De hoogoplopende crisis komt slechts een paar jaar na het ‘historische akkoord’, dat Iran uiteindelijk had moeten verzoenen met het Westen. Donald Trump zag echter al vanaf het begin niets in die ‘verschrikkelijke deal’. Na zijn aantreden maakte hij er snel werk van om zijn land eruit terug te trekken; volgens uitgelekte memo’s van de Britse ambassadeur in Washington vooral om zijn voorganger Barack Obama een hak te zetten. Maar hij heeft ook terechte kritiek: het inspectiesysteem rammelt, de beperkingen van Irans nucleaire programma zijn slechts van korte duur en tal van andere zaken, zoals de destabiliserende acties van Iran in de regio, zijn er niet in opgenomen.
Trump is ervan overtuigd dat hij Iran door een ‘campagne van maximale druk’ tot een strenger akkoord kan dwingen. Iran hield zich lange tijd rustig, totdat de Verenigde Staten een paar maanden geleden strenge sancties instelden tegen de Iraanse olie-export, de belangrijkste inkomstenbron van het land. Die export is in korte tijd teruggebracht van bijna 2 miljoen vaten per dag naar 200.000 tot 300.000. En dat komt hard aan.
Teheran heeft inmiddels ingezien dat het geen zin heeft om het presidentschap van Trump uit te zitten. Er is een grote kans dat hij volgend jaar een tweede termijn binnensleept. Ook beseft Iran dat Europa, zelfs als het wil, niet in staat is om financiële compensaties te bieden. En dus komt het, met de rug tegen de muur, in actie.
Nucleaire activiteiten
Het ontworstelt zich langzaam aan de verplichtingen van de nucleaire deal. Iran heeft inmiddels een grotere voorraad uranium dan is toegestaan en verrijkt die tot een hoger percentage. Het zal bovendien elke twee maanden nieuwe nucleaire activiteiten ontplooien die het land dichter bij de vervaardiging van een atoomwapen brengen. Experts schatten dat de ayatollahs daar nu nog een klein jaar van verwijderd zijn. Het geduld van Europa, dat de afgelopen anderhalf jaar hard werkte om het nucleaire akkoord te redden, raakt inmiddels op. Zeker na acties zoals gisteren, met de inbeslagname van een Britse olietanker.
Er is in de nucleaire deal een mechanisme opgenomen waardoor oude sancties hersteld kunnen worden. Europa wil dit tot dusver niet in werking stellen, maar staat onder druk van onder meer Amerika en Israël om dat wel te doen. Iran heeft gedreigd zijn nucleaire activiteiten in dat geval wel volledig te hervatten, ook al blijft het volhouden dat het niet uit is op een kernwapen. En nooit is geweest. De Mossad heeft vorig jaar echter de nucleaire geheimen van Iran gestolen, waaruit het tegendeel blijkt.
De ayatollahs weten inmiddels dat alleen een atoombom de Amerikanen kan afschrikken. Zij zien hoe president Trump wel respectvol omgaat met Noord-Korea, dat al over een aantal kernwapens beschikt. Trump schudde Kim jong-un onlangs zelfs de hand op Noord-Koreaans grondgebied. Iran, daarentegen, dreigt hij ‘van de kaart te vegen’.
Onderhandelingstafel
Door de crisis hebben ayatollah Khamenei en andere haviken definitief de wind uit de zeilen genomen van de ‘hervormers’ in het land. Zij kunnen - met enig recht - claimen dat de Amerikanen niet te vertrouwen zijn. Daarom is de kans klein dat economische sancties Iran opnieuw aan de onderhandelingstafel krijgen. Minister van Buitenlandse Zaken Zarif bood deze week weliswaar een kleine opening, maar werd meteen door de werkelijke machthebbers in Iran teruggefloten.
Die voelen zich gesterkt om over te gaan tot steeds gewaagdere acties. Dat gaat een keer fout. Bij de vele confrontaties zijn tot dusver geen slachtoffers gevallen, maar een pro-Iraanse militie kan zo maar een keer raak schieten in Irak en daarbij verschillende Amerikaanse militairen doden.
Trump gaf onlangs al de opdracht tot een beperkte aanval nadat Iran een Amerikaanse drone uit de lucht had geschoten. Hij trok die op het laatste moment terug, naar eigen zeggen uit angst voor veel doden aan Iraanse zijde. Dat kan de president niet nog een keer doen, zeker niet als er Amerikaanse doden vallen, want dan komt zijn geloofwaardigheid in het geding. Er zijn bovendien mensen binnen zijn regering die menen dat beter nu een militaire confrontatie kan worden aangegaan, dan in de toekomst, wanneer Iran mogelijk wel over kernwapens beschikt.
Daarom houdt de wereld bij elk incident in de Golf terecht zijn adem in.
