Hoe kon terreurverdachte Syriër hier asiel krijgen?
Buurtgenoten in Arkel herinneren dat de Syriër trots zijn pasgeboren zoontje uit de kinderwagen tilde, dat ze puzzeltjes bij het gezin kwamen langsbrengen en dat het dochtertje het zo goed deed in de kleuterklas. Maar diezelfde Syriër is nu in beeld als topman bij terreurorganisatie IS. De 37-jarige is een nieuw voorbeeld van een asielzoeker die bij binnenkomst in Nederland door het terrorismefilter is geglipt. „Het blijft mensenwerk.”
Hoe kon iemand die wordt verdacht van terroristische misdrijven in Nederland asiel krijgen? De Tweede Kamer wil dat het kabinet opheldering verschaft over die vraag.
De screening van asielzoekers blijkt nog altijd niet waterdicht. Al zeker tienmaal eerder werden Syriërs in Nederland oppakt op verdenking van terrorisme. "Zeer zorgelijk", zegt Kamerlid Pieter Omtzigt. Hij heeft met steun van een Kamermeerderheid het kabinet opgedragen te vertellen hoeveel mensen met een IS-verleden in Nederland verblijven en wat eraan wordt gedaan. IS pleegt immers nog altijd genocide. "Het gaat om staatsveiligheid", zegt SGP'er Bisschop.
De Inspectie Justitie en Veiligheid stelde al in 2016 vast dat de screening van asielzoekers op betrokkenheid bij mensenhandel te wensen overlaat. Sindsdien zijn amper verbeteringen doorgevoerd. De mogelijkheden om nieuwkomers met een vals verhaal eruit te pikken zijn beperkt, merkte de inspectie op.
Het huis in de straat is dichtgespijkerd en door de houten platen lijkt het gezinshuis wel een bouwkeet. Nieuwsgierigen kunnen niet naar binnen kijken, omdat de gordijnen hermetisch gesloten zijn. „Ik dacht altijd dat vluchtelingen hun land zijn ontvlucht vanwege alle ellende”, verzucht de buurvrouw. „Dan verwacht je toch niet dat hij daaraan zelf mogelijk heeft bijgedragen.”
De man zou tussen 2015 en 2018 chef van de veiligheidsdienst zijn geweest bij IS en daarvoor bij een andere jihadclub: Jabhat al-Nusra. Hij vroeg in 2019 asiel aan in Nederland.
Het is niet voor het eerst dat een dorp wordt opgeschrikt als een arrestatieteam binnenvalt bij een asielzoeker die oogde als ideale nieuwkomer. En dat straatgenoten geschokt zijn als ze horen over verdenkingen van executies, martelingen en oorlogsmisdaden.
Agenten naar Europa
Europa worstelt al sinds het begin van de burgeroorlog met Syrische vluchtelingen die hun rol in dat bloedige conflict verbloemen. Immigratiediensten speuren naar IS-aanhangers die het kalifaat zijn ontvlucht, naar aanhangers van het wrede Assad-regime die oorlogsmisdaden hebben gepleegd. En vooral naar mannen die door een terreurorganisatie naar Europa zijn gezonden met een bloedige missie. „We hebben veel agenten met de vluchtelingen naar Europa gestuurd”, pochte een IS-commandant eerder. „Sommige van onze broeders hebben hun missie volbracht, maar anderen wachten nog steeds op activering.”
Het risico dat er in de asielstroom wolven in schaapskleren meereizen, was lang taboe. Toenmalig GroenLinks-Europarlementariër Judith Sargentini werd in 2015 symbool voor die vermeende blinde vlek: ’Er is geen greintje bewijs voor de stelling dat IS-strijders op vluchtelingenbootjes naar Europa komen’, schreef ze in 2015 op Twitter. ’Is hysterie.’ Toen kwamen in november de bloedige aanslagen in Parijs. Twee van de daders bleken onder valse identiteit Europa te zijn binnengedrongen. Sargentini herriep haar woorden, maar toch achtervolgen ze haar tot de dag van vandaag, Nationaal terrorismebestrijder NCTV gaf in 2016 toe dat jihadorganisaties ’veelvuldig’ terroristen op pad hebben gestuurd naar Europa.
Bij binnenkomst in Nederland worden vluchtelingen gescreend, maar dat gebeurt niet altijd even grondig. Vooral in het begin van het asielproces worden nogal eens signalen gemist, zo meldde de Inspectie Justitie en Veiligheid in 2017. Grootste euvel was dat niet meteen bagage en gegevensdragers worden zeker gesteld. En worden de telefoons van Syrische binnenkomers wel bekeken, dan blijven Arabische teksten vaak ongelezen of afbeeldingen ongezien.
IS-vlag
En dan gaat dit nog om zogenoemde ’harde signalen’, zoals het bezit van extremistische filmpjes of foto’s of beelden waarop iemand met een IS-vlag zwaait. De ’zachte signalen’, bijvoorbeeld als iemand plots fanatiek vroom wordt en andere kleding of een baard gaat dragen, worden maar ’in beperkte mate’ gedeeld via de meldstructuur die de IND, de Vreemdelingenpolitie en het COA met elkaar hebben opgetuigd.
Sowieso zijn de mogelijkheden om terroristen te signaleren in het asielproces beperkt, zo meldt de Inspectie. De Inspectie acht het daarbij van belang om realistisch te zijn over de mogelijkheden van signalering door de betrokken organisaties binnen het asielproces. „Het blijkt in de praktijk moeilijk om terroristen op basis van uitingen, uiterlijke kenmerken en gedragingen te onderkennen.”
Volgens de IND zijn er ’afgelopen jaren geen grote veranderingen doorgevoerd’ in de screening. Bovendien, zo zegt een woordvoerder van de IND: „Het blijft mensenwerk.”
Oorlogsmisdaden
Zo glipt er dus regelmatig iemand doorheen. In mei hield de politie een man aan in Kerkrade op verdenking van oorlogsmisdaden. Niet door IS, maar juist in naam van hun vijand, dictator Assad. Na een tip van de AIVD pakte de politie in december in het Limburgse Stein twee Syrische broers van 20 en 22 op met de verdenking dat ze een terroristisch misdrijf voorbereidden. In 2017 werden twee Syrische aanhangers van Jabhat al-Nusra opgepakt in Bergen op Zoom en Arnhem, verdacht van terrorisme en mensensmokkel.
Bekendste voorbeeld is de zogenoemde ’Balie-jihadi’. Asielzoeker Aziz al-H. dook in september 2017 op in het Amsterdamse debatcentrum De Balie, waar Syriërs hem herkenden als terroristisch kopstuk. Op dat moment leefde Aziz in Amsterdam een hipsterbestaan vol vrouwen, festivals en verdovende middelen. Uit het dossier doemde het beeld op van een regelrechte massamoordenaar, betrokken bij aanslagen. Hij kreeg bijna 16 jaar celstraf. Zijn broer kreeg bijna 12 jaar cel. Het Brabantse dorp was geschokt dat de vriendelijke, kalende veertiger die een broodjeszaak runde, zo hoog in de boom zat bij een terroristengroep.