Samir A. weer voor de rechter: ‘Paar maandjes extra zitten kunnen er ook nog wel bij’
Eén van Nederlands meest beruchte jihadisten staat morgen weer voor de rechter. Werd Samir A. in 2008 al veroordeeld vanwege het beramen van aanslagen in Nederland, nu heeft hij volgens het OM geld overgemaakt naar die andere jihadisten: de vrouwen die afreisden naar het kalifaat.
Soms kwamen ze elkaar tegen op straat: de terreurverdachte en het slachtoffer. Dan zag Arjan Erkel - jarenlang gegijzeld door Tsjetsjeense jihadisten - Samir A. lopen, de man die zich juist bij Erkels belagers aan wilde sluiten en toen dat niet lukte aanslagen in Nederland beraamde. Ooit spraken ze elkaar uitgebreid, gefascineerd door elkaar. Later kreeg A., na vele jaren op de terreurafdeling van de gevangenis, een mediaverbod. Sindsdien bleef het bij een hallo, misschien een hoe gaat het, op straat in Rotterdam. ,,Het is een net opgevoede jongen, maar het radicale geloof zat diep”, zegt Erkel nu over A.
Als Samir A. morgen voor de extra beveiligde rechtbank in Rotterdam verschijnt, dan is hij terug van eigenlijk nooit weggeweest. 34 jaar oud is Samir pas, maar hij loopt al 17 jaar mee in de Nederlandse jihadscene. Als lid van de radicale Hofstadgroep belandde Samir A. begin deze eeuw hoog op de terrorismelijst van de Nederlandse Staat.
De van oorsprong Amsterdammer die begon op het vwo en school verliet met een havo-diploma, komt sinds 2003 steeds weer in beeld. Eerst omdat hij (op zijn zeventiende) met een vriend wordt aangehouden in Oekraïne, op weg om zich aan te sluiten bij Tsjetsjeense jihadisten.
Terug in Nederland duikt hij op als lid van de Hofstadgroep, een verzameling geradicaliseerde moslims die in huiskamerbijeenkomsten de koran en de jihad bespreken. Uit hun midden zal uiteindelijk Mohammed B. opstaan en (in 2004) Theo van Gogh vermoorden.
Plattegronden
Samir wordt meerdere keren aangehouden, er zijn vermoedens van het voorbereiden van een aanslag, die niet blijven kleven. Bij een tweede arrestatie zijn er plattegronden van gebouwen in Nederland, met aantekeningen over bijvoorbeeld bewaking. Er volgt een veroordeling maar niet vanwege het plannen van een aanslag. En dan, in 2005, wordt er een medisch laborant in spe aangehouden tussen zijn medestudenten. Samir A. zou weer plannen voor een aanslag hebben, ditmaal met een stel anderen. Uiteindelijk wordt hij, in 2008, als terrorist veroordeeld tot negen jaar cel.
Soms leek er in de jaren op de terreurafdeling van de gevangenis een opening te zijn voor deradicalisering. Maar als hij dan bezoek kreeg van zijn vrouw, nog streng in de leer, was die kans weer verkeken, stelt een bron.
Ook na zijn vrijlating in 2013 breekt hij niet met zijn vroegere omgeving. Als uit Nederland jihadisten vertrekken om zich aan te sluiten bij IS, komt steeds de naam van Samir weer bovendrijven. Als hij zou kunnen – houdt zijn maagaandoening hem tegen? – zou hij ook gaan, klinkt het. Onverbeterlijk wordt ook gezegd.
Verlegen
,,Toen hij vrijkwam was hij een sterretje in de scene. Al die jongens wilden met hem afspreken, hem leren kennen”, zegt Brahim Bourzik, de Rotterdammer bij wie A. via de reclassering terecht kwam. A. werkte een jaar als administratieve kracht voor de liefdadigheidsstichting die Bourzik bestuurde. ,,Het bleek een verlegen jongen, die altijd op tijd kwam en zich aan afspraken hield. Heel anders dan andere jongens uit de gevangenis die we weleens kregen.”
Na een jaar vertrekt hij naar een ander project. Bourzik: ,,Ik denk dat hij in die jaren gewoon niet goed is begeleid. Hij zat aan de grond, had geen geld, maar kon ook niet echt iets verdienen, omdat hij nog op de sanctielijst terrorisme stond. Wat gebeurt er dan, denk je? Dan blijf je in hetzelfde cirkeltje van mensen die je wel helpen.”
Consultancybureautje
In 2018, net nadat hij van de sanctielijst is gehaald, richt hij een eigen bedrijfje op, een consultancybureautje in boekhouding. Hij had een klein kantoortje in een anoniem bedrijfsverzamelgebouw op een bedrijventerrein in Capelle aan den IJssel.
‘Had’, want Samir zit opnieuw achter de tralies. Op 23 juni is hij aangehouden voor terreurfinanciering, in dit geval het inzamelen van geld voor Nederlandse vrouwen en kinderen die al jarenlang in detentiekampen in Noord-Syrië zitten.
Die vrouwen zijn vast komen te zitten in het gebied waar ze eens naar toegingen, om deel uit te maken van het kalifaat van terreurorganisatie IS. Maar de zwarte vlaggen waaronder zij trouwden en vaak ook kinderen kregen, maar waaronder ook mensen werden verkracht, onthoofd en opgehangen, wapperen niet meer. Als het kalifaat instort, raken de vrouwen gevangen in kampen die geleid worden door de Koerden.
Steun en toeverlaat
Samir ontpopte zich de afgelopen jaren, volgens bronnen, tot steun en toeverlaat van Nederlandse vrouwen in Syrië. Soms heeft hij urenlang contact met ze, om ze op te beuren en tot steun te zijn. Maar hij gaat verder dan dat. Samir zamelt volgens justitie met een handlanger geld in om de vrouwen te helpen. Duizenden euro’s zouden naar Syrië zijn gesluisd, tot in juni plotseling het nieuws komt: een tiental vrouwen met hun kinderen is het gelukt te ontsnappen uit het kamp Al Hol. Plots moet inlichtingendienst AIVD de lijsten met aantallen vrouwen in gevangenschap naar beneden bijstellen: van 35 naar 25. In een huis dat voorzien zou zijn van een zwembad, in Idlib vlakbij Turkije, wachten sommigen van die moeders nu tot ze de grens over kunnen glippen.
Het ligt voor de hand dat ook geld dat door A. werd ingezameld deze zet heeft kunnen financieren en gebruikt is om mensensmokkelaars te betalen. Bronnen zeggen dat het zo is, maar vragen zich ook af of justitie dat ooit hard zal kunnen maken. ,,Dat is allemaal met contant geld gegaan,” klinkt het. Dat gaven ook ouders aan A. en zijn handlangers. ,,Zij geven het dan weer aan Syriërs in Nederland. Die bellen dan naar hun familieleden daar: we hebben het. Dan wordt vast geld doorgesluisd naar de vrouwen.” Een percentage blijft achter in handen van de Syriërs, er zouden witwasconstructies mee gemoeid zijn. ,,Er wordt pas later afgerekend, zodat het geld niet meer te traceren is.”
Geldwisselkantoor
Het is bekend dat buitenlandse vrouwen die vastzitten in Annex, een gedeelte van het Syrische kamp Al Hol waar de meeste Nederlandsen met elkaar verbleven, soms grote geldbedragen bewaren. Kampbewakers treffen ze wel aan in tenten, wat de verdenking ook vestigt op het enige geldwisselkantoor in hun kampgedeelte, één van de weinige legale connecties met de buitenwereld. Dat er een levendige smokkel is, blijkt ook uit aangetroffen wapens, telefoons ook. En: mensen dus.
Het is niet zonder risico een ontsnappingspoging te wagen. Er zijn verhalen over vrouwen die betrapt werden en zo hard werden gestraft dat ze niet meer konden lopen of zitten, tanden misten. Ook een Nederlandse vrouw zou bij een ontsnapping zijn betrapt en in elkaar geslagen. Maar wie vertelt wat écht waar is? De zorgvuldig verborgen telefoons zorgen dat berichten naar Nederland komen. Ze zijn moeilijk te checken. En sinds de vlucht van de vrouwen worden in Nederland de kaken op elkaar gehouden.
De situatie voor de families is spannend, nu sommige vrouwen met hun kinderen worden overgebracht naar het nieuwe, veel strenger bewaakte terrein in een ander kamp, Al Roj. Wie daar terechtkomt, vreest het contact te verliezen. Er zou worden gevisiteerd, om inwendig verstopte telefoons te vinden. Daarnaast zouden er meer onderzoeken lopen naar familieleden, die via A. geld naar Syrië zouden hebben gesluisd. Veel achtergebleven ouders kennen A. wel. Bij rechtszaken om de Nederlandse staat te dwingen de vrouwen, of in elk geval hun kinderen terug te halen, schuift hij ook aan op de publieke tribune. Niemand weet precies hoe hij nu exact in het kringetje terecht is gekomen. Hij is er gewoon. Drinkt nadien een kopje koffie met de ouders, die weliswaar over hem hadden gehoord als terrorist, een heethoofd ook, die een fotograaf aanvloog toen die op hem wachtte bij de gevangenis waar hij werd vrijgelaten.
‘Lieve jongen’
Zij leren echter een ‘lieve jongen’ kennen, die zich oprecht in wil zetten voor zijn zusters in den vreemde. ,,Hij dóét tenminste iets voor hen, de Nederlandse staat doet niets”, zegt een ouder. Gelovig is hij zeker, weten ze, maar geen aanhanger van IS. Op de inmiddels overleden leider van het kalifaat al-Baghdadi, die preekte met een Rolex om zijn arm, uitte hij zelfs kritiek. Zoveel geld, maar niets om de vrouwen te helpen.
Het nieuws over A.’s aanhouding heeft ook Arjan Erkel bereikt. Ergens heeft hij de dagboeken van Samir nog liggen, die de basis vormden voor een fictief boek over een jongen die van de jihad wil proeven. Hij beoogde ermee inzicht in de wereld van radicale jongeren te kweken. Erkel voelde toen al, als hij op basis van ‘wederzijdse interesse’ met Samir sprak, dat zijn denkbeelden diepgeworteld zijn.
‘Jihad light’, noemt terrorismedeskundige Bart Schuurman de inzet van Samir, ‘om toch een beetje betrokken te blijven’. Samirs vrouw wil daarover niets vertellen, zegt ze in haar Rotterdamse huis tegenover een voetbalpleintje. A. heeft haar uitdrukkelijk gezegd niets aan de media te melden.
Samir A. zelf vertelde vorig jaar openlijk in de media over zijn inzamelingsactiviteiten. Een jaar later volgde zijn arrestatie. Hij wordt verdacht van het doorsluizen van geld aan drie vrouwen, maar het ligt voor de hand dat er meer verdenkingen volgen. Er lopen nog onderzoeken tegen andere families, die hun dochters, kleinkinderen, zussen of neefjes en nichtjes wilden helpen.
A.’s advocaat Tamara Buruma stelt dat het hem niet kwalijk genomen kan worden dat hij het geld naar de juiste bestemming bracht. ,,Wij vinden niet dat hier sprake is van terreurfinanciering, maar van de hulp aan vrouwen en kinderen in een kwetsbare situatie. We begrijpen niet goed waarom de cliënt al drie maanden vastzit.”
Samir zei er vorig jaar zelf over: ,,Ik zou er niet mee kunnen leven als ik wist dat er kinderen zijn doodgegaan terwijl ik had kunnen helpen. Die paar maandjes extra zitten, die kunnen er ook nog wel bij.” Hij zit inmiddels drie maanden vast. De zitting van morgen is een tussentijdse zitting. Het is nog niet bekend wanneer de zaak inhoudelijk wordt behandeld.