Pellets mogelijk ook op Nederlandse markt’
Beschermd bos als biomassa opgefikt: ’Plundering’
Beschermde bossen in Oost-Europa verdwijnen als hele boomstammen in houtpelletfabrieken om vervolgens als klimaatneutrale biomassa te worden verkocht en verbrand in de rest van Europa. Dat stelt de Environmental Investigation Agency (EIA) op basis van eigen onderzoek in vier landen.
„Dit is nieuw bewijs dat het Europese beleid om houtverbranding als hernieuwbare energie te subsidiëren, leidt tot verwoesting van onze schaarse ongerepte bossen”, concludeert David Gehl, EIA-manager technologie en traceerbaarheid. De studie vond gedurende zes maanden plaats in Polen, Slovakije, Roemenië en Bulgarije.
Dankzij gps-volgsystemen stelden onderzoekers vast dat vrachtwagens vol met hele boomstammen, gekapt in Natura 2000-gebieden en andere natuurreservaten, hun oogst rechtstreeks afleveren bij fabrikanten van houtpellets in de vier landen. Gehl: „Beschermde bossen worden geplunderd. En het is niet uit te sluiten dat deze houtpellets uiteindelijk ook de Nederlandse markt bereiken.” Ons land is de grootste importeur van biomassa in de EU.
De Amerikaanse studie komt op een cruciaal moment. Dinsdag stemt het Europees Parlement of biomassaverbranding opnieuw het etiket ’hernieuwbaar’ krijgt in een gereviseerde richtlijn. Klimaatcommissaris Timmermans wil veiligstellen dat lidstaten biomassa mogen subsidiëren, ondanks dat wetenschappers waarschuwen dat bomenverbranding voor meer CO2-uitstoot zorgt dan kolen of gas.
Studie van 6 maanden in 4 landen
Het is niet de eerste keer dat kaalkap in Natura 2000-gebieden aan het licht komt. Eerder bleek, onder meer uit publicaties in deze krant en uit een studie van onderzoeksgroep SOMO, dat ook in Estland beschermd bos dient als omstreden bron voor biomassa. „Het verbaast mij niets dat dit in meer Europese landen het geval is”, zegt SOMO-onderzoeker Sanne van der Wal.
Brancheorganisatie Energie-Nederland kan nog niet inhoudelijk op het EIA-rapport reageren. „Wel ben ik van mening dat, gezien de zeer sterk uiteenlopende meningen over de inzet van biomassa voor energietoepassingen, nader onderzoek zinvol kan zijn”, reageert beleidsmedewerker Wouter Verduyn. Hij verwijst naar de Nederlandse Emissie Autoriteit. Die concludeerde in juni dat het onwaarschijnlijk is dat biomassa, uit de door SOMO genoemde kaplocaties in beschermde bossen, de verbrandingsovens heeft bereikt van Nederlandse energieconcerns. SOMO betwist dit.
Feit, vastgelegd op beeld
Kaalkap van Roemeens beschermd bos is een feit, benadrukt Gehl. Beelden liggen digitaal vast. Net als het transport naar pelletfabrikanten. „En omdat de Europese tracking en tracing via het vignet ENplus rammelt, is voor eindgebruikers onduidelijk waar die houtpellets uiteindelijk terechtkomen.” Het grootste deel van de aanvoer van biomassa naar Nederland komt uit Canada, de VS en de Baltische Staten.
Volgens de ngo Comité Schone Lucht hoef je niet naar Oost-Europa te kijken voor verbranding van beschermde bossen. „Ook biomassacentrales in Nederland raken onze Natura 2000-gebieden met hun grootschalige industriële houtstook. Het is onbegrijpelijk dat de Nederlandse overheid toestaat dat bestaande biomassaprojecten gewoon mogen doorgaan (minister Jetten kondigde alleen een subsidiestop af voor nieuwe subsidies), terwijl ze bewezen schadelijk zijn voor biodiversiteit en luchtkwaliteit”, zegt CSL-voorzitter Fenna Swart.
Ja, in onze Natura 2000-gebieden groeien tenminste geen bomen
.Europarlement zet bijl in biomassa
Tegenstanders van houtige biomassa vieren een overwinning: het Europees Parlement zet de bijl in de omstreden energiebron. Maar een stop op subsidies zit er komende jaren nog niet in.
Tijdens een spannende stemming in Straatsburg heeft het Europarlement een standpunt ingenomen over de toekomst van biomassa. Zo mogen er straks geen hele bomen meer worden verhakseld tot biomassa en mag er straks niet meer biomassa worden verbrand ten opzichte van de afgelopen vijf jaar. „Het is een stapje in de goede richting”, reageert JA21-Europarlementariër Rob Roos. „De duurzaamheidseisen zijn nu wel strenger en er gaat minder subsidie heen. Biomassa zelf gaat helaas nog door. Ik blijf pleiten voor investeringen in betrouwbare en schone kernenergie.”
De dierenpartij is teleurgesteld en ziet liever vandaag dan morgen een totaalverbod. „Bossen verbranden is niet duurzaam. Daarom willen we dat biomassa die afkomstig is uit bossen niet langer meetelt als duurzame energie”, reageert PvdD-politica Anja Hazekamp. Haar CU-collega Peter van Dalen ziet een lichtpuntje: „We hebben afgesproken dat het aandeel biomassa niet meer mag groeien in Europa. Dat is een stap in de goede richting. Toch moeten we zo snel als mogelijk biomassa helemaal niet meer als hernieuwbare energiebron gaan zien.”
Voorzitter Fenna Swart van het Comité Schone Lucht ziet de stap in het Europees Parlement als het begin van het einde voor bosbiomassa. Maar tegelijkertijd waarschuwt ze voor te veel vrijblijvendheid en traagheid: „We kunnen niet jaren wachten op een afbouwpad.”
Het Parlement gaat nu onderhandelen met de lidstaten. Dat kan nog een pittige kluif worden. Vooral Oost-Europese landen en de Baltische staten werken strengere regels tegen vanwege hun grote bosbouwindustrie. Ze hebben de wind mee: door de energiecrisis staan landen nu niet te trappelen om energiebronnen uit te sluiten.
‘Groene’ biocentrales eten het Poolse natuurbos op
In de Europese Unie wordt ‘groene stroom’ geproduceerd door biomassa zoals houtsnippers te verbranden. De energiecrisis vraagt om nog méér hout, waardoor de druk op de Poolse bossen verder toeneemt.
“Kijk, dit is gemengd bos met een grote soortenrijkdom”, zegt Radosław Ślusarczyk. Eiken, beuken, sparren en lariksen flitsen voorbij als we per e-bike door het woud van Suchedniów snellen. “En dit is wat het gaat worden”, vervolgt hij, terwijl hij remt bij een stapel stammetjes. Hij wijst op een omgeploegd, open veld van ongeveer twee hectare groot. Het bos is veranderd in een zaaibed. Tussen de vorens staan piepjonge dennetjes in slagorde opgesteld. “Het gemengde bos wordt vervangen door monocultuur, waarin je vergeefs naar biodiversiteit zult zoeken.”
Aan de andere kant van de weg loopt het terrein af richting een riviertje. Hier is de ravage vers van de zaag. “Je bent net te laat. Een week geleden stond hier nog een bos van zwarte elzen.” Elzen houden van water, maar in de plassen glimt een regenboog van olie, gelekt uit de zaagmachines. De karakteristieke stronken van moerasbomen staan er nog, met wortels die tot hoog boven de grond groeien. De plaatselijke ecoloog maakt zich geen illusie over wat ervoor in de plaats komt: monocultuur.
Het woud van Suchedniów ligt in hartje Polen. Ruim de helft van de bomen is hier niet door de mens geplant. Voor het Europese onderzoeksprogramma EvolTree diende Polen dit bos in, in plaats van het beroemde oerbos van Białowieża, omdat de soortenrijkdom hier groter is. Het is een van de weinige plekken waar de Poolse lariks bijvoorbeeld nog veel voorkomt.
Activisten vechten op klimaattop tegen ’vuile leugen’ biomassa
SHARM-EL-SHEIKH - Wie denkt dat de kaalkap van bossen voor ’klimaatneutrale’ biomassa alleen een Europees probleem is, komt bedrogen uit op de VN-klimaattop in Egypte. Uit alle windstreken klinken bittere verhalen over de verwoesting die de Europese – en Nederlandse – zucht naar houtpellets veroorzaakt. De bron van alle ellende? Die ligt in eerdere klimaatverdragen.
„Mijn ogen brandden, mijn keel deed pijn en ik voelde me ziek binnen twintig minuten. Toen ik de gaten zag in de caravans van het trailerpark, dacht ik: ’deze mensen ademen dit elke dag in’.” Katherine Egland is een Afro-Amerikaanse dame die zich al jaren sterk maakt voor arme, zwarte gemeenschappen in het diepe zuiden van de VS. Maar toen ze Gloster, Mississippi bezocht, wist ze: „Dit is het ultieme voorbeeld van onrechtvaardig klimaatbeleid.”
In het Amerikaanse dorp worden bomen vermalen en gedroogd voor de export van biomassa, dat opgestookt wordt in onder meer Europese energiecentrales. Het proces verhakselt niet alleen de lokale biodiversiteit, het spuwt bovendien giftige stoffen de lucht in, aldus Egland, voorzitter van de Environmental & Climate Justice Council.
Boetes voor overtreding van milieuregels zijn al uitgedeeld. „Biomassa is een vuile leugen. En het zijn de armste gemeenschappen die eronder lijden.”
Nederland grootste importeur
Het probleem met houtpellets in het zuidwesten van de Verenigde Staten is geen ver-van-ons-bed-show. De totale Europese import van biomassa bereikte vorig jaar een record en stijgt dit jaar verder tot zo’n 24,3 miljoen ton, schat het Amerikaanse ministerie van Landbouw (USDA).
Rekenmeesters in Washington verklaren die groei onder meer door de bijstook in onze kolencentrales. En, zo blijkt uit de cijfers, Nederland is de grootste Europese importeur van Amerikaanse biomassa, met in 2021 circa 1,2 miljoen ton.
De ellende stopt niet in Mississippi. Een rondgang langs activisten tijdens een bijeenkomst op de klimaattop in Sharm-el-Sheikh leert dat industriële boomverbranding overal diepe sporen achterlaat. De Chileense Camila Pez klaagt hoe pelletfabrikanten land inpikken van haar indiaanse gemeenschap.
De Ghanees Elvis Oppong verhaalt hoe in zijn land dorpelingen wordt verboden nog het bos te betreden dat ze ooit voor levensonderhoud gebruikten. „Men komt thuis in je pan roeren om te zien of je geen bushmeat hebt gepikt.”
Boekhoudkundige truc
De drang naar biomassa wordt gestuwd door een boekhoudkundige truc. In tegenstelling tot kolen en olie hoeft de CO2-uitstoot van houtverbranding niet te worden meegeteld in klimaatboekhoudingen. De basis voor die truc ligt niet bij slimme Brusselse ambtenaren, maar in het Protocol van Kyoto dat klimaatonderhandelaars al in 1997 sloten.
„Misschien was het nooit de bedoeling, maar dit heeft de deur geopend voor bosverbranding voor energie op industriële schaal”, zegt de Canadese campagneleider Maya Menezes.
’Kolencentrales op biomassa’
Als extra dreun kwam daar de klimaattop van 2021 in Glasgow bovenop. „Daar is besloten tot ’uitfasering van het gebruik van kolen’, wat op zich goed is want kolenverbranding geeft veel CO2”, zegt de voormalige groene politica Peg Putt uit Tasmanië. „Maar het effect is vreselijk. Indonesische en Japanse kolencentrales schakelen nu deels over op biomassa. Op papier zijn ze ineens een stuk groener, maar het is dezelfde wolf in schaapskleren!”
Putt was een van de eerste groene parlementariërs ter wereld. Ze leverde al eerder een gevecht met bosbedrijven. „Rond de eeuwwisseling kwamen ze naar Australië met het argument alleen ’resthout’ te willen oogsten voor de papierindustrie in Korea en Japan. Maar er verdwenen bomen van 400 tot 2000 jaar oud in de versnipperaars. In de vallei waar ik woon klonken de ontploffingen waarmee ze de grootste exemplaren omver bliezen. Van alle houtvolume werd echter 90% weggeboekt als ’restafval’.”
’Hele boomstammen verdwijnen in shredder’
Daarom steigert Putt zodra ze hoort dat biomassabedrijven alleen ’resthout’ verwerken tot pellets. „Nee, het zijn hele boomstammen die in de shredder gaan, ook in Europa, zo wijst onderzoek uit.” Dat klimaatcommissaris Frans Timmermans spreekt over afvalhout en twijgjes, noemt Putt ’een vorm van misleiding’.
In Australië benaderden activisten als Putt uiteindelijk de retailers van elektriciteit. „We vroegen: ’Willen jullie dat de schande van biomassa ook jullie bedrijfsimago besmeurt?’ De ene na de andere aanbieder is eruit gestapt.”
Timmermans houdt poot stijf
Zover is het in Nederland niet. Dagelijks gaat geïmporteerd hout in honderden ovens in vlammen op: van kleine biomassaketels tot de enorme Amercentrale in Geertruidenberg. Kritiek van wetenschappers, actiegroepen en bezorgde burgers heeft minister Jetten wel overtuigd om geen subsidies meer toe te kennen aan nieuwe biomassa-projecten.
Maar in Brussel houdt Timmermans zijn poot stijf. Ook in nieuwe Europese regels wenst hij het groene etiket voor biomassa overeind te houden.
Hoewel de strijd in Brussel nog niet is gestreden, zou de meest snelle reparatie kunnen komen van klimaatconferenties zoals die nu in Egypte. Menezes: „We moeten de fout herstellen in de VN-klimaatregelgeving, zodat bosverbranding niet langer als nul uitstoot telt.”
Vooralsnog hebben landen er geen oren naar. Menezes erkent: „Het ligt hier niet op tafel.”
Ondergang
In het armoedige hotel waar biomassastrijders samenkomen, op flinke afstand van de officiële top waar delegaties mooie woorden spreken over ’eerlijke transitie’ en ’klimaatrechtvaardigheid’, begint de luide stem van predikant Michael Malcom te bulderen. „Ik ben geen politicus of ondernemer”, zegt de Amerikaanse leider van The People’s Justice Council. „Maar als voorganger zie ik wel het morele aspect.”
„Je kunt als politicus of burger niet langer zeggen dat je deze misstanden niet kent. En nu je het weet, moet iedereen zijn verantwoordelijkheid nemen. Alleen wie een slecht hart heeft, is bereid om mensen te vergiftigen. Dit probleem moeten wij wereldwijd aanpakken. Zo niet, dan subsidiëren we onze eigen ondergang.”
https://www.trouw.nl/duurzaamheid-econo ... ~b085f028/Van wildkap is geen sprake, zegt de Rekenkamer, maar het bosbeleid is een chaos
Het gaat Nederland niet lukken om 10 procent extra bos aan te planten, verwacht de Algemene Rekenkamer. De overheden missen overzicht op het bosbeheer.
Het goede nieuws eerst: het beeld dat Staatsbosbeheer overal in het land grootschalig bossen kapt, is onjuist. De grootste bosbeheerder van Nederland oogst niet meer hout dan er jaarlijks bijgroeit, zo blijkt uit onderzoek van de Algemene Rekenkamer. Minder mooi is de conclusie dat niemand weet waar het bosbeheer in Nederland toe leidt.
De Rekenkamer gaat er nu al vanuit dat het niet gaat lukken om de doelstelling van 10 procent extra bos (37.000 hectare) in tien jaar tijd te halen. Het kabinet en de provincies spraken dat in 2020 af in de Bossenstrategie. Twee jaar later is er echter 6000 hectare bos minder.
Sinds 2013 verdwijnt er bij alle bosbeheerders samen meer bos dan er wordt aangeplant, constateert de Rekenkamer in haar dinsdag verschenen rapport Bosbeheer in beeld. Niet alle provincies, die sinds 2014 verantwoordelijk zijn voor natuur en landschap, houden actief toezicht op herplantplicht, stelt de Rekenkamer.
Weinig nieuw bos buiten bestaande natuur
Mede daardoor is er onvoldoende verjonging van het bos. Ook variëren de doelstellingen van de provincies, komen ze niet altijd overeen met die van het landelijk bosbeleid en zijn er nog geen afspraken tussen overheden wie aanleg van nieuw bos betaalt. Volgens de Bossenstrategie moet extra bos niet alleen in bestaande natuurgebieden, maar ook in bufferzones tussen natuur, landbouw en woonkernen buiten het Natuurnetwerk Nederland komen. Dit komt echter nog nauwelijks van de grond.
Zowel bij de provincies als bij de minister van natuur en stikstof ontbreken kennis en overzicht van het bosbeheer in Nederland, concludeert de Rekenkamer. ‘De minister en de provincies vergaren te weinig informatie om bij te sturen of om goed toezicht te houden.’
Dat komt door de werkwijze in het bosbeheer, blijkt uit het onderzoek. Daarvoor keek de Rekenkamer naar Staatsbosbeheer, de grootste bosbeheerder in Nederland met 270.000 hectare natuur, waarvan een derde deel bos. Boswachters en onderhoudsteams maken weloverwogen keuzes, stelt de Rekenkamer. Maar het ontbreekt aan overzicht hoe de optelsom van alle lokaal en regionaal genomen beslissingen eruit ziet. Ook weet Staatsbosbeheer niet op centraal niveau hoeveel achterstallig onderhoud er is.
