’GGD-mollen’ handelen in valse QR-codes: ’Ik kan mensen in het systeem zetten’
De jacht op fraudeurs die QR-codes aanbieden is volop aan de gang, zegt het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). Maar hoe groot het probleem is, en hoeveel mensen met een illegaal verkregen tweedimensionale streepjescode overal binnenkomen, is compleet onduidelijk. Ze worden in ieder geval volop en overal aangeboden.
Er worden meerdere soorten QR-codes aangeboden. De grootste groep betreft volgens het ministerie van VWS de zogeheten ’statische codes’. Ofwel: op naam van iemand anders.
„Die worden zelfs aangeboden van heel bekende personen, zoals Macron of zelfs Adolf Hitler”, zegt een woordvoerster. „Die zijn te gebruiken als er geen controle op ID-bewijs is.” Bij een willekeurig rondje van deze krant langs tien verschillende locaties wordt slechts éénmaal het ID-bewijs gecontroleerd.
Maandagavond waren er al 1200 van deze veel gedeelde en verhandelde QR-codes geblokkeerd. „Dit is echt een kat-en-muisspel”, zegt de woordvoerster.
Digitale rechercheurs
Het is anders bij personen die in staat zijn echte persoonsgegevens van niet-gevaccineerden in het systeem van de GGD te zetten, zodat ze op basis van niet genomen prikken toch een QR-code krijgen. Dit wordt via kanalen als Telegram en Snapchat aangeboden.
Digitale rechercheurs gaan inmiddels, in opdracht van het ministerie, zover dat ze in zee gaan met zwendelaars om te zien of er daadwerkelijk een vervalste QR-code wordt verstrekt. „Dat is bij ons nog nooit gebeurd”, meldt de zegsvrouw. „Pure oplichting. Je geld is weg.”
30.000 euro
Toch gaan de aanbieders niet overhaast te werk: bij interesse direct toehappen is er niet bij. „Ik werk twee dagen bij de GGD”, legt een van de handelaren uit, die benadrukt niet metéén een QR-code te kunnen regelen. „Eén dag van de twee doe ik administratie. Dan kan ik mensen in het systeem zetten.”
De verkoper heeft voor- en achternaam nodig, en een geboortedatum. En natuurlijk geld: hij stuurt een linkje om 200 euro over te maken via een website die zogeheten ’crypto-beltegoed’ aanbiedt. „Binnen twee weken krijg je een mail hoe je de code kan activeren via DigiD.”
Hij beweert al zo’n 150 mensen aan een valse QR-code te hebben geholpen: als dat klopt goed voor 30.000 euro.
’Omzeilen het systeem’
Een andere leverancier meldt min of meer hetzelfde. Ook hij beweert parttime bij de GGD te werken, via een uitzendbureau. Hij kan mensen in het systeem zetten ’op dagen dat hij er aan het werk is’. „Dan is het een kwestie van inloggen met je DigiD en je hebt – ook als ongevaccineerde – je geldige QR-code.”
De Telegraaf is ook zelf benaderd door personen die beweren bij de GGD te werken. Zij laten weten QR-codes te regelen omdat ze ’het niet eens zijn met het vaccinatiebeleid’. „Daarom zetten we ons in om het normale leven te behouden door middel van deze illegale QR-codes.”
Zelfs vanuit Rusland komt een aanbod. Iemand zegt in staat te zijn een vaccinatiebewijs van Moderna in het systeem te zetten. „We omzeilen het systeem”, zegt hij. „Zo zijn we in staat daar mensen in te zetten.”
Hoe hij dat doet, op afstand tegen betaling van 0,002 bitcoin (waarde 130 euro), wil hij niet zeggen.
Snapchat
Hun verhalen controleren is nauwelijks mogelijk: niet alleen het aanbieden, maar ook het bestellen van een vervalste QR-code is strafbaar. Niet bekend is of er al aangifte tegen deze mensen is gedaan.
Er zijn ook verklaringen van mensen die beweren dat het is gelukt: op basis van een vervalst herstelbewijs hebben ze een QR-code weten te bemachtigen. „Voor 150 euro per stuk”, stelt een van hen. „Via Snapchat. Het herstelbewijs kan dan gewoon opgehaald worden bij de contactpersoon op de testlocatie.”
Arrestaties
De GGD erkent in een reactie rekening te houden met medewerkers die frauderen. „Ondanks checks tijdens de sollicitatieprocedures, zoals het voorleggen van een Verklaring Omtrent Gedrag (VOG) en het tekenen van een geheimhoudingsverklaring, hebben wij helaas niet kunnen voorkomen dat er tussen de duizenden medewerkers ook enkele mensen zitten die bewust misbruik hebben gemaakt van hun bevoegdheden.”
Er zijn wel verschillende arrestaties verricht. Het bekendst zijn de drie doktersassistenten die werkten bij een Amsterdamse artsenpraktijk.
De vrouwen zouden tientallen ongevaccineerden hebben geholpen aan een QR-code en vaccinatiebewijs, tegen betaling van 500 tot 1000 euro.
Ook is er door VWS aangifte gedaan tegen een van de grootste commerciële aanbieders van coronatesten in ons land, Spoedtest.nl, wegens ’sterke vermoedens’ dat het bedrijf – dat alleen als testaanbieder te boek staat – valse vaccinatiebewijzen heeft uitgegeven. De directeur van de onderneming – die ruim honderd testlocaties heeft – ontkent overigens dat er sprake is van fraude. Spoedtest.nl heeft geen toegang meer tot het systeem van de CoronaCheck.
Het ministerie heeft inmiddels in kaart gebracht wie, en op welke plek, er toegang hebben tot de systemen voor QR-codes. De logging – gegevens waaruit blijkt welke medewerker welke persoon registreert – is sterk verbeterd. „We zitten er bovenop.”
Ook de GGD belooft harde actie. „Als het wordt ontdekt, kan het leiden tot aangifte en ontslag op staande voet. In de afgelopen periode zijn meerdere medewerkers door ons op non-actief gesteld. In het belang van het politieonderzoek kunnen wij inhoudelijk geen verdere informatie geven.”
Het Openbaar Ministerie bevestigt dat er meer personen zijn aangehouden. Sowieso nog drie op verdenking van fraude met QR-codes. ,,De formele verdenking is op dit moment het medeplegen van computervredebreuk, vernieling van een geautomatiseerd netwerk, en valsheid in geschrifte. Eén van de drie personen wordt tevens verdacht van het (al dan niet tegen betaling) ter beschikking stellen van haar wachtwoord waarmee kon worden ingelogd op de systemen waarmee zij werkte.”
Politie en OM, meldt een woordvoerder, doen vaak achter de schermen onderzoek, maar geven hier geen ruchtbaarheid aan om een onderzoek zo ongestoord mogelijk te kunnen laten verlopen. ,,Op valsheid in geschrifte staat maximaal zes jaar gevangenisstraf of een geldboete van de vijfde categorie (87.000 euro).”