Vertrouwelijke stukken bevestigen: toeslagenschandaal veel groter
05 maart 2021
De omstreden werkwijze van de Belastingdienst is veel eerder begonnen dan tot nu toe bekend. Dat blijkt uit duizenden vertrouwelijke documenten van de afdeling Toeslagen die RTL Nieuws in handen kreeg.
Handleidingen, werkinstructies, Excelbestanden en verzonden brieven geven een onthullend inkijkje in de werkwijze van de fiscus. Lang is ervan uitgegaan dat de strikte handhaving van de regels en de harde fraudejacht het gevolg waren van de Bulgarenfraude in 2013. Maar deze praktijk bestond al veel langer.
Al vijftien jaar houden ambtenaren zich niet aan de wet bij terugvordering van toeslagen, blijkt uit de stukken die RTL Nieuws heeft ingezien. Kort na de invoering van het toeslagenstelsel worden al instructies opgesteld om bij twijfel toeslagen niet zomaar uit te keren. Dat gebeurt niet alleen met kinderopvangtoeslag, maar ook met zorgtoeslag, huurtoeslag en kindgebonden budget.
Uitsluitlijst
Een werkinstructie uit 2006 spreekt al over 'afwijkend behandelen' van mensen bij vermoedens van fraude. Zij komen op een zogenaamde 'uitsluitlijst'. Toeslagen worden dan stopgezet. 'Nihilstelling' heet dat in het jargon van de fiscus. Dit gebeurt op grote schaal, blijkt uit werkinstructies met de titel 'Massaal'. Volgens de Belastingdienst ging daar wel altijd een handmatige toets aan vooraf.
Volgens de Belastingdienst is het logisch dat dit gebeurde, gezien het grote aantal toeslagen dat werd uitgekeerd, en was het beleid erop gericht onbewuste of bewuste fouten bij aanvragen of wijzigingen van toeslagen te voorkomen. Daarom werd ook in de beginjaren al ingezet op massaal toezicht en fraudebestrijding.
'De Rechters'
De laatste jaren wordt de fraudejacht verder opgevoerd. Tussen de documenten zit een memo uit 2016 met de titel 'De Rechters'. In het stuk wordt geschetst hoe ambtenaren die zichzelf 'De Rechters' hebben gedoopt, gaan bepalen wie in de categorie 'hoog risico' valt en aan strengere controle wordt onderworpen.
Ook hier ontbreekt gedegen juridische grondslag en lijkt sprake van willekeur. De Belastingdienst zegt dat uiteindelijk niet is doorgegaan met deze manier van risicoselectie en dat de benaming 'De Rechters' met de kennis van nu 'een wat ongelukkige aanduiding' is.
Afwijkende behandeling
Heb je eenmaal het stempel fraudeur, dan kom je daar niet meer van af. In stukken uit 2007 wordt al gesproken over 'automatisch continueren van de afwijkende behandeling'. Met andere woorden: als je er eenmaal uit bent gepikt, blijft ook voor de jaren daarna een vinkje achter je naam staan. Bij elk volgend contact met de Belastingdienst gaat een alarmbelletje af en word je weer als fraudeur behandeld.
Mensen die op een uitsluitlijst belanden, worden daar niet van op de hoogte gesteld. In een werkinstructie uit 2010 wordt als reden aangevoerd 'dat de aanvragers zijn betrokken bij een fraudeonderzoek'. Omdat mensen niet weten dat ze als fraudeur te boek staan, kunnen ze zich ook niet verweren of hun onschuld bewijzen.
Ambtenaren worden geacht zich te houden aan het Handboek Toeslagen, waar alle relevante wetten en regels in staan over het al dan niet stopzetten van toeslagen. Daarnaast hanteert de afdeling Toeslagen ook werkinstructies en handleidingen, die vaak niet juridisch zijn getoetst. Eerder doken al tientallen van dit soort instructies op die in strijd waren met wet- en regelgeving. Nu blijkt dat het er veel meer zijn.
Zwarte lijsten
De Belastingdienst houdt ook zwarte lijsten bij van gastouderbureaus die worden verdacht van fraude, blijkt uit de stukken die RTL Nieuws heeft ingezien. Bureaus die op zo'n lijst belanden, wordt niet verteld dat ze extra onder de loep liggen.
Sommige bureaus overleven het jarenlange juridische gevecht dat volgt niet en gooien het bijltje erbij neer. Andere bureaus bestaan nog steeds en hebben jarenlang te maken gehad met dit soort beschuldigingen zonder dat ze het wisten.
Tijdens de parlementaire verhoren over de toeslagenaffaire zeggen topambtenaren dat de regels rond toeslagen te streng waren. Ze konden niet anders dan deze strikt handhaven. De interne documenten vertellen een ander verhaal. Juist het niet-naleven van de regels en het schenden van fundamentele rechten van burgers leidden tot de toeslagenaffaire.
Reactie ministerie
Het ministerie van Financiën
zegt in een reactie niet alle door RTL Nieuws aangevoerde stukken te hebben kunnen achterhalen. Wel bevestigt het ministerie dat strikte interpretatie van wet- en regelgeving door de Belastingdienst ook in de beginjaren zeer ingrijpende gevolgen heeft gehad voor mensen.
"Dat is bekend, en dat is ook onderkend", staat in een schriftelijke reactie. "Juist om die reden heeft het kabinet besloten om ouders te compenseren over de gehele periode sinds de invoering van de kinderopvangtoeslag in 2005."
https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/politie ... ftien-jaar 
