Docu Kaag: ’Talige lieve vrouw, maar wat heeft ze hier te zoeken?’
D66 en het ministerie van Buitenlandse Zaken hebben flink onderhandeld over de inhoud met de makers van de veelbesproken documentaire ’Sigrid Kaag: Van Beiroet tot Binnenhof’. Uit de documenten, die door het ministerie zijn verstrekt na een beroep op de Wet Openbaarheid van Bestuur (Wob) door GeenStijl, blijkt dat een groot deel van de verzoeken van D66 aan de filmmakers en omroep VPRO werd ingewilligd. In januari publiceerde De Telegraaf een recensie van de omstreden documentaire, die hieronder terug te lezen is. ’Anderhalf uur lang keken we naar een talige, lieve vrouw die er geen moment in slaagde duidelijk te maken wat ze in de Nederlandse politiek te zoeken heeft.’
„Ik vraag me echt af of dat flyeren nog een moderne methode is”, moppert Sigrid Kaag terwijl ze op hoog tempo door een Tilburgse winkelstraat jakkert. Het is maart 2019, Nederland gaat weldra naar de stembus voor de Provinciale Statenverkiezingen en D66 staat er slecht voor in de peilingen. Hoeveel vriendelijkheid Kaag ook veinst, de interesse van de mensen op straat voor haar flyers is minimaal en dat slaat op haar humeur.
Dienstauto
Na de campagne-activiteit weet ze niet hoe snel ze weg moet. „Ik moet ook nog naar Kansas toe”, zegt ze beleefd tegen een partijgenote voordat ze zich per dienstauto uit de voeten maakt. Documentairemaakster Shuchen Tan is de tegenzin bij Kaag niet ontgaan. „Als ik jou twee jaar geleden had verteld dat je op zondagochtend... in Tilburg...”, begint Tan. Kaag heeft aan een half woord genoeg en antwoordt smalend: „Dan had ik je hard uitgelachen.” Au.
Aan het begin van de film hoorden we Tan, niet alleen maakster maar ook voice-over, de vraag stellen wat Kaag bezielt dat ze het leven als topdiplomaat heeft ingewisseld voor een onzeker bestaan als minister. Als kijker krijg je de indruk dat de film een antwoord op die vraag zal bieden. Het blijkt ijdele hoop, en dat maakt de scène op de achterbank pijnlijk duidelijk. Voor Kaag lijkt de politiek in de eerste plaats een vorm van zelfkastijding.
Onderonsjes met kinderen
Dat Kaag wel degelijk gelukkig kan zijn, bewijst ze op haar dienstreizen naar het buitenland. Overal ter wereld communiceert ze ogenschijnlijk moeiteloos met de lokale bevolking. Bijna ontroerend zijn haar onderonsjes met kinderen, met wie ze veelal in hun eigen taal gesprekjes aanknoopt. In Israël, waar haar man een riant familiehuis bezit, zien we haar zelfs hardop dromen van een permanente terugkeer naar Oost-Jeruzalem. Wederom rijst de vraag waarom Kaag zichzelf de Nederlandse politiek aandoet.
Het dichtst bij een antwoord op die vraag komt de documentaire tijdens onderonsjes op partijbijeenkomsten, waarop Kaag door enkele leden wordt aangeklampt die haar op het hart drukken dat ze een ’uitstekende partijleider’ zou zijn. Hoewel Kaag plichtmatig herhaalt dat ze ’daar helemaal niet mee bezig is’, is ze zichtbaar gevleid door de opmerkingen.
Ook partijveteraan Carla Pauw, die al voor D66 werkte toen VPRO-directeur Lennart van der Meulen daar in de jaren 80 campagneleider was, blijkt een grote rol te hebben gespeeld in het overtuigen van Kaag om ervoor te gaan. Helaas is het de makers niet gelukt om een inhoudelijk gesprek tussen Pauw en Kaag vast te leggen.
Misschien nog wel opvallender dan dat, is de afwezigheid van Frans van Drimmelen. De lobbyist raakte recent vanwege een vermeende metoo-kwestie in opspraak, en van hem is bekend dat hij een belangrijke rol speelde in de lancering van Kaag als partijleider. Het zou een rol in de documentaire zeker gerechtvaardigd hebben, maar hij is niet te zien.
Propaganda
Critici lieten zich al voor de uitzending horen omdat de VPRO zich - zo kort voor de verkiezingen - zou hebben laten misbruiken voor politieke propaganda. Die angst blijkt ongegrond. Van Beiroet tot Binnenhof kan namelijk moeilijk als reclame voor Kaag worden beschouwd. Het beeld dat vooral blijft hangen, is dat van een vrouw die in zes talen kinderen kan inpalmen, maar haar neus ophaalt voor het uitdelen van een paar flyers in Tilburg.
En ja, het is duidelijk dat ze het torentje in wil als D66 in maart de grootste wordt. Maar wat als die missie niet slaagt? Haar man zal het ongetwijfeld niet erg vinden als de familie uit Nederland vertrekt. Hij blijkt na 27 jaar met Kaag nog steeds geen Nederlands te spreken. Beter vindt u daar overigens niks van. Alle kritiek op haar politiek is namelijk samen te vatten in het feit dat ze getrouwd is met een Palestijn, meent ze, daarmee hintend op racistische motieven. „Dat is het enige.”
Een kritische vervolgvraag kwam er niet op die claim, zoals Kaag sowieso weinig te klagen kan hebben over de aanpak van de makers. De Teledoc poogt haar neer te zetten als een wereldwijze, competente diplomate en slaagt daar aardig in. Tegelijkertijd blijven alle cruciale vragen onbeantwoord.
Want waarom ruilde Kaag haar glansrijke carrière als topdiplomaat nou eigenlijk in voor een ’onzeker bestaan op het Binnenhof’? En hoe kan het dat ze zich tot het partijleiderschap heeft laten verleiden, terwijl ze zelf zegt dat je dat ’niet moet willen bij je gezonde verstand’? Waren die paar enthousiaste leden écht voldoende om haar te overtuigen?
Mocht u de ijdele hoop hebben dat de makers objectief te werk gingen: de aanvraag voor een subsidie bij het NL Filmfonds staat als ’Sigrid Kaag - minister van hoop’ in de boeken (De aanvraag van 83.500 euro werd toegekend, en daar bovenop ontving ze een onbekend bedrag van CoBO). Liefst vijf jaar lang konden ze Sigrid Kaag volgen, langer dan welke Nederlandse diplomaat (of politicus) ooit is gevolgd voor een documentaire.
Het grootste raadsel is dan ook waarom de tweeënhalve maand tot aan de verkiezingen - die zullen aantonen of Nederland zit te wachten op ’premier Kaag’ - geen plek hebben gekregen in de documentaire. Het feit dat Sigrid Kaag: Van Beiroet tot Binnenhof geen propaganda is, betekent nog niet dat de VPRO de schijn van een poging tot propaganda heeft weten weg te nemen. Alleen al daarom verdient de film een zware onvoldoende.