Defensie wachtte op Buitenlandse Zaken en Justitie en Veiligheid.
En dit soort onkundige oude vrouwen gaan straks weer Nederland besturen. Morgen is er weer een tweeminutendebat over de meest recente situatie in Afghanistan in de kamer.
Op de luchthaven van Kabul is dinsdag een transportvliegtuig geland wat door Nederland, Noorwegen en Finland was gestuurd. Dat meldt het ministerie van Defensie. Het toestel is weer vertrokken, maar heeft voor zover bekend namens Nederland geen mensen kunnen meenemen.
Zorgde chaos in Den Haag voor vertraagde evacuatie?
Het kabinet is tekortgeschoten rond de evacuatie die nodig werd door de val van Kabul. Dat proces kwam veel te traag op gang, onder andere omdat ministeries met elkaar ruzieden over wie het voortouw moest nemen en Den Haag voorrang gaf aan een politieke discussie boven het zo snel mogelijk oplossen van de crisis.
Minister Bijleveld (Defensie) benadrukte tijdens het spoeddebat over Afghanistan meermaals een ’eendrachtige samenwerking’ te hebben gevoerd met haar collega’s Sigrid Kaag van Buitenlandse Zaken en Ankie Broekers-Knol van Justitie en Veiligheid. Maar uit gesprekken met betrokkenen en uit het spoeddebat komt een beeld naar voren van een extreem chaotische situatie, waarin niemand de leiding nam. Kamerlid Boswijk (CDA) vatte de situatie kernachtig samen. Hij noemde het Nederlandse optreden ’een ongelofelijke clusterfuck’. Hiermee ging hij keihard in tegen partijgenote Bijleveld.
Zondag viel Kabul. Amerikaanse militairen hebben het Nederlandse ambassadepersoneel dit weekend van hun bed gelicht, zo vertelde Kaag dinsdag tijdens het debat. De Amerikanen sommeerden het Nederlandse personeel en ook medewerkers van andere ambassades om zich naar de luchthaven te spoeden. Defensie stuurde zaterdag een Hercules richting het Midden-Oosten, maar dit toestel bereikte Kabul niet. Duitsland wist dinsdagmorgen vroeg wel een vliegtuig in de Afghaanse hoofdstad aan de grond te krijgen. Het vertrok met slechts zeven evacués aan boord.
Geruzie
Volgens militair advocaat Michael Ruperti, die optreedt namens tien Afghaanse bewakers die naar ons land willen vluchten, kenmerkte de besluitvorming over de crisis zich tot en met maandag door geruzie tussen ministeries over wie de leiding moest nemen. Defensie wachtte op Buitenlandse Zaken en Justitie en Veiligheid.
„Tijdens het weekeinde was niemand te bereiken en was er geen enkele regie”, aldus de veteraan en in militaire zaken gespecialiseerde advocaat. Hij ervoer het zelf en hoorde het van meerdere bezorgde relaties binnen Defensie.
Kamerlid Boswijk beklaagde zich dit weekeinde ook tegen deze krant over de gang van zaken: „Ik heb aan één stuk door zitten bellen met alle drie de ministeries, en het irriteert me mateloos dat iedereen naar elkaar wijst.”
Een betrokkene meldt boos het onbegrijpelijk te vinden dat het kabinet niet dit weekeinde voor crisisberaad bijeenkwam. In plaats daarvan woonde minister Bijleveld zaterdagavond een filmpremière bij en was premier Rutte bij de Nationale Indiëherdenking.
Frustratie
Ook tijdens het debat zelf is er veel frustratie. Leijten (SP) en Piri (PvdA) hekelen het feit dat eerdere schriftelijke vragen niet zijn beantwoord. „First things first”, zo reageerde Bijleveld. De drie bewindsvrouwen stellen dat hun ambtenaren moesten worden ingezet voor crisisbeheersing. Tot grote woede van Leijten. „Er wordt hier een schijntegenstelling gecreëerd, alsof de Kamer alleen maar lastige vragen stelt die ambtenaren van hun werk houden.”
Advocaat Ruperti heeft geen goed woord over voor de verdediging die minister Kaag (Buitenlandse Zaken) in het debat voerde en die erop neerkwam dat Nederland verrast is door de gebeurtenissen. „We zijn overvallen. Dit was niet te voorspellen. Als iemand dat kan, dan verdient diegene een Nobelprijs”, zei Kaag dinsdag in de Kamer.
’Schokkend’
„Onzin”, vindt Ruperti. „Er is in ieder geval al dagen voor de val van Kabul door Afghaanse tolken met een Nederlands paspoort die zelf zijn afgereisd om familie te redden gewaarschuwd. Dat deden ze bij Defensie en Buitenlandse Zaken. Er is daar alleen totaal niet op gereageerd. Ik vind het schokkend om te zien hoe amateuristisch het landsbestuur met deze crisis omgaat, terwijl personeel in Afghanistan in levensgevaar verkeert. Er is snel een goede crisismanager met militaire ervaring nodig om dit op te lossen.”
Zowel het ministerie van Defensie als Buitenlandse Zaken stelt dat de plannen voor een evacuatie allang klaarlagen, die zouden er standaard zijn. Personeel zou zich ook op een vertrek hebben voorbereid.
Maar betrokkenen binnen Defensie zeggen tegen De Telegraaf dat de krijgsmacht pas maandag is begonnen met het maken van een specifiek evacuatieplan. Dat was 24 uur nadat minister Bijleveld had toegezegd een militair vliegtuig te sturen. Dinsdag volgde een tweede transporttoestel dat net als de eerst weggestuurde Hercules volgens de website Flightradar aan het einde van de middag zich in het Jordaanse luchtruim bevond. De toestellen zijn geschikt om te worden ingezet voor een luchtbrug.
Vertraagd
Maandag meldde Defensie dat het eerst gestuurde vliegtuig ’vertraagd is vanwege de lokale omstandigheden’. Het zou onder meer te druk zijn op het vliegveld van Kabul om veilig te landen. Kaag benadrukte tijdens het debat dat het allemaal geen garantie is dat mensen er ook daadwerkelijk worden weggehaald. „Het risico is en blijft dat mensen de luchthaven niet kunnen bereiken. Dat is de vreselijke realiteit.”
Ondertussen heeft het ministerie van Defensie de Willem Lodewijk van Nassaukazerne in het Groningse Zoutkamp alvast aangewezen als noodopvang voor Afghaanse vluchtelingen. Hoeveel mensen daar worden gevestigd is nog niet duidelijk. De vluchtelingen zullen daar verblijven in afwachting van definitievere opvang. Het terrein van de kazerne wordt beveiligd.