Een terugblik.
Schrikbewind, dolksteek, politieke moord: ongekende verwijten in ruzie tussen Kamervoorzitters
Een onderzoek naar het ‘schrikbewind’ dat Khadija Arib zou hebben gevoerd in haar tijd als Tweede Kamervoorzitter heeft een moddergevecht met haar opvolgster ingeleid. Juist op het moment dat huidig voorzitter Vera Bergkamp al onder vuur ligt.
Om 09.15 uur bleef het donderdagochtend stil bij de werkkamer van Vera Bergkamp. Daar had de huidige voorzitter van de Tweede Kamer haar voorganger in ‘alle rust’ willen vertellen dat ‘er iets speelt’. Maar zover kwam het niet. Van Khadija Arib werd niets vernomen.
Een avond ervoor moest Arib, inmiddels ‘gewoon’ Kamerlid voor de PvdA, tot ‘haar woede via de media vernemen’ dat er onderzoek naar haar wordt verricht. Dat wat Bergkamp haar kalmpjes vertellen wilde, bleek uitgelekt via NRC.
En de boodschap: in haar periode als Kamervoorzitter, tussen 2016 en 2021, zou Arib een ‘schrikbewind’ hebben gevoerd en door ‘machtsmisbruik’ schuldig zijn geweest aan ‘grensoverschrijdend gedrag’ naar medewerkers van de Kamer. De Kamer is immers ook een fors bedrijf, waarin bodes, chauffeurs, koks en administratieve krachten mede worden aangestuurd door de Kamervoorzitter.
In 3,5 jaar tijd zouden 23 medewerkers bij vertrouwenspersonen en bedrijfsartsen hebben geklaagd. Het huidige bestuur van de Kamer, het zogeheten presidium dat bestaat uit Kamerleden, heeft volgens Bergkamp ergens ‘voor Prinsjesdag’ de landsadvocaat Pels Rijcken ingeschakeld. Die trof ‘eensluidende klachten’ over ‘ongewenst gedrag’ aan. In het advies aan de Tweede Kamer staat dat er sprake is (geweest) van een ‘zeer onveilige werkomgeving’, waarop onderzoek nodig is. Daarom is woensdagmiddag, door het presidium, besloten een extern onderzoeksbureau in te schakelen.
Maar Arib reageert als door een adder gebeten. Ze spreekt direct als ze het hoort, van een ‘dolk in de rug’ van opvolgster Vera Bergkamp. ,,Dit is de lelijke kant van de politiek. Vera Bergkamp is hier verantwoordelijk voor.” Die woede is een dag later niet bekoeld. Volgens Arib is sprake van een ‘afrekening’. Arib wilde eigenlijk Kamervoorzitter blijven. ,,Maar door handjeklap en achterkamertjespolitiek, werd Bergkamp het na een zogenaamde verkiezing.”
En juist Bergkamp ligt steeds meer onder vuur, omdat ze de Tweede Kamer niet in de hand zou hebben. Vorige week nog toen Thierry Baudet had gesuggereerd dat minister Sigrid Kaag in haar studietijd kon zijn gerekruteerd als spion. Bergkamp liet dat aanvankelijk onweersproken, waarna het kabinet wegliep.
Was Bergkamp bang dat de roep om een comeback van Arib zou gaan klinken? ,,Ik weet het niet, ik ga niet speculeren”, zegt ze zelf. ,,Maar ik ben al 1,5 jaar geleden vertrokken, de media hebben er inzage in gekregen en nu ineens hebben ze de bom laten ontploffen. Ik beschouw het als een politieke afrekening.”
Wat het extra pijnlijk maakt, erkent Arib, is dat mede-PvdA’er Henk Nijboer in het presidium instemde met het onderzoek. ,,Ik hoorde dat ja, dat is naar. Ik heb hem nog niet gesproken.” Nijboer zelf zegt dat de meldingen ‘zo ernstig en serieus’ waren ‘dat er maar één uitkomst mogelijk was’. ,,En dat is dat ze onderzocht moeten worden.”
Iets wat Vera Bergkamp juist nog wel hoopt. ,,Beschuldigingen van een mes in de rug werp ik verre van me.” Volgens de huidige Kamervoorzitter is er ‘niet over één nacht ijs gegaan’. ,,Dit is een zwaar besluit.”
Directe aanleiding om de landsadvocaat in te schakelen waren twee anonieme brieven over Arib. Eén van de briefschrijvers had namelijk in juli gezien hoe Arib werd benoemd tot voorzitter van de Tijdelijke Commissie Corona, wat het voorbereidende werk doet voor een parlementaire enquête. Zodoende zou Arib opnieuw met ambtenaren te maken krijgen. ,,Ik en vele ambtenaren met mij, hadden gehoopt dat mevrouw Arib na haar schrikbewind (...) in de zijlijn van de politiek terecht was gekomen waar zij geen schade meer aan ambtenaren kan aanrichten.”
Bergkamp: ,,We moeten dit doen, vanuit onze rol als werkgever. Het is aan ons voor de ambtelijke organisatie op te komen.”
Vraag blijft: wat klopt van de beschuldigingen? Volgens Arib is een ‘schrikbewind’ wat heel anders. ,,Dan denk ik aan Ayatollahs die meisjes laten vermoorden omdat ze geen hoofddoek dragen.”
Maar de voorzitter van de ondernemingsraad van de Tweede Kamer heeft zo’n tien ‘klachten’ ontvangen van ambtenaren, over Arib in haar voorzittersperiode. Bij ‘meerdere diensten’ voelden ‘mensen zich onheus bejegend’, zegt Michel Meerts. Uiteindelijk zouden ‘meer dan tien personen’ een baan hebben gevonden waarbij ze niet meer direct met Arib van doen hadden.
Wat tegelijk door vriend en vijand wordt erkend is dat Arib bij haar aantreden een rapport op haar bureau vond met de aanbeveling om het Kamerbedrijf te reorganiseren. Het was, zeggen betrokkenen, nogal een puinhoop. De opdracht: ,,Meer verzakelijking en een verdere professionalisering van de ambtelijke organisatie.”
Volgens een voormalig lid van het presidium deed ze dat ronduit ‘onhandig’. Te bruusk. Meerts: ,,Er zijn ook afdelingen waar ze zeer geliefd was, maar dat waren de afdelingen waar ze niet direct contact mee had.”
Nu Bergkamp en het presidium toch een onderzoek hebben gelast, terwijl Arib niet wil meewerken, dreigt een patstelling. Bovendien gaat Arib door met haar werk in de coronacommissie, waardoor ze met ambtenaren blijft werken. Bergkamp staat daar machteloos: ,,Dat is een afweging die ze zelf moet maken. Dat is niet aan mij.”
Op Bergkamps uitnodiging om er ’s avonds alsnog over te praten, ging Arib niet in.
