Gesmokkelde telefoon en tiewraps: zo ’regelde’ Joandry D. ontsnapping uit zijn cel
De 24-jarige Joandry D., die voortvluchtig is na een gewelddadige ontsnapping tijdens verlof, kon die vlucht in zijn cel met een naar binnen gesmokkelde telefoon voorbereiden. Medewerkers van de jeugdinrichting in Lelystad zeggen hiervoor gewaarschuwd te hebben. Ze schetsen aan De Telegraaf een onthutsend beeld van de inrichting.
Bezorgde medewerkers van de Justitiële Jeugdinrichting Lelystad (JJI) maken zich ernstige zorgen over de situatie binnen de jeugdgevangenis. Vorige week al trok een medewerker aan de bel over een gedetineerde die in maart tijdens verlof in Rotterdam op gewelddadige wijze en met hulp van buitenaf een begeleider gijzelde, mishandelde en bedreigde. Het team FastNL van de politie jaagt op deze gewelddadige draaideurcrimineel Joandry D. die nog steeds spoorloos is.
„Op de dag van de onttrekking van Joandry werd nog een telefoon op zijn cel aangetroffen. Hij heeft de ontsnapping vanuit zijn cel kunnen regelen, terwijl de begeleiders die dag aanwijzingen hadden dat er iets zou gaan gebeuren tijdens zijn verlof. Maar dat werd door het management en de behandelaar van tafel geveegd. Ze zijn daar de gehele controle kwijt”, zegt een van de medewerkers, Pim*. Bij de ontsnapping werd Joandry D. geholpen door vier andere mannen en trof de politie ook tiewraps aan, waarmee iemand kan worden vastgebonden. Dat kan inderdaad duiden op een goed voorbereide actie. „Het is onbegrijpelijk, gezien het gewelddadige karakter van D., dat hij maar één begeleider meekreeg.”
„De laatste tijd worden veel zelfgemaakte steek- en slagwapens onderschept, omdat er een drillrap-oorlog gaande is in de JJI. Laatst zijn er in een week tijd door de beveiliging twaalf telefoons gevonden waarbij twee gedetineerden met deze telefoons slachtoffers van buiten de gevangenis bedreigden en intimideerden”, vult hij aan.
Ronselen
Een ander, vrouwelijk personeelslid overweegt te stoppen vanwege de onveilige situatie.
„De jeugdinrichting is een rekruteringscentrum geworden voor de georganiseerde misdaad. Het is qua samenstelling en spanningen net de Koraal Specht gevangenis op Curaçao. ( Zwart bevolkt dus. ) Er zijn jeugdigen die in opdracht van criminelen buiten andere jongeren hier ronselen, voor overvallen en aanslagen als ze vrij komen of zelfs tijdens verlof. De politie weet dit ook, maakt zich er grote zorgen over en komt hier regelmatig”, licht Anja* toe.
Volgens Anja zijn de jeugdinrichtingen totaal niet toegerust op het nieuwe karakter van de jeugdcrimineel. „Het zijn misschien qua leeftijd kinderen of jongvolwassenen, maar dat strookt niet met hun gedrag. Er zijn steeds meer zeer gewelddadige jongeren met het gedrag van gerijpte, zware criminelen. Dat vergt een totaal andere benadering. We hebben hierover meermalen bij het management onze zorgen geuit, maar er wordt niet naar geluisterd. Het is een particuliere instelling onder toezicht van de Staat. Maar omdat het een bedrijf is waar de centen tellen, wordt het maatschappelijk belang niet zo serieus genomen. En incidenten worden nauwelijks gemeld aan de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) omdat dat consequenties kan hebben.”
De twee medewerkers wijten de wantoestanden in Lelystad aan structureel personeelsgebrek en een te hoge werkdruk. „Momenteel staan er veel uitzendkrachten zonder enige ervaring op de werkvloer, hierdoor worden de veiligheid en de nodige behandelingen niet gewaarborgd. Geweld en bedreigingen tegen het personeel zijn aan de orde van de dag. En daar wordt nauwelijks op gereageerd door het management”, zegt Pim. In Lelystad zitten vooral gedetineerden met een beperkt verstandelijk vermogen.
De jongeren die behandeld moeten worden staan vaak in de wachtrij, omdat de behandelingen niet op orde zijn. Het personeelsgebrek wordt gecompenseerd door de inzet van stagiairs, vertelt Pim. „Die hebben totaal geen weet van deze doelgroep. In Lelystad zit een speciale afdeling waar ook Joandry zat. Daar is één op één begeleiding nodig voor de aanwezige jongens, want die vallen onder een verzwaarde doelgroep. Normaliter zou daar alleen gekwalificeerd personeel moeten zijn, maar dat is lang niet altijd het geval.”
Ziekteverzuim
Volgens de medewerkers is de spanning in de inrichting te snijden en is er een hoog ziekteverzuim. „Het wordt tijd dat de DJI ingrijpt. De directeur stapt per 1 mei op. Een goed moment om met de bezem door de instelling te gaan”, zegt Pim.
Het relaas van de medewerkers sluit naadloos aan op een alarmerend advies van vier inspectiediensten aan minister Weerwind in november. Ze vinden het niet langer verantwoord om jongeren te plaatsen in de jeugdgevangenissen vanwege een groeiend aantal geweldsincidenten en omdat de inrichtingen te vol zitten.
Joandry D. is in het verleden veroordeeld voor onder andere straatroven, diefstal en een poging doodslag. Medewerkers van de JJI in Lelystad omschrijven hem als iemand met ’een erg kort lontje’. Hij is met 24 jaar bovengemiddeld oud voor een JJI, erkent ook de inrichting.
Veel zieken
DJI en JJI Lelystad zeggen zorgen te delen. ’Net als andere justitiële inrichtingen kost het JJI Lelystad moeite om voldoende gekwalificeerd personeel te vinden en zijn er relatief veel zieken. Ook ziet de JJI dat er een veranderende doelgroep in de JJI’s geplaatst wordt die toenemend verhard is, tijdens gevangenschap doorgaat met hun criminele handelen en ondermijnende activiteiten. Dit is een dreiging voor de samenleving en voor de veiligheid van ons personeel en andere gevangenen. Het is onze prioriteit om deze dreiging tegen te gaan.’
DJI en JJI proberen voortgezet crimineel handelen van gevangenen met een hoog veiligheidsrisico te voorkomen. „Ook in de justitiële jeugdinrichtingen worden vaker jongeren geplaatst die lid zijn van een crimineel samenwerkingsverband en ondermijnend en ontwrichtend gedrag laten zien.
Uiteraard wordt bij de plaatsingsbeslissing rekening gehouden met het eventuele lidmaatschap van criminele samenwerkingsverbanden. Bijvoorbeeld door leden van die verbanden niet op één afdeling te plaatsen.”
Uitzendkrachten
Signalen van medewerkers worden zeer serieus genomen, zeggen DJI en JJI. „Om de veiligheid te waarborgen, werken er tegenwoordig drie begeleiders op een groep in plaats van twee. Dat vraagt om extra personeel en dat is vooral de reden waarom JJI Lelystad momenteel met meer uitzendkrachten werkt. Deze uitzendkrachten zijn uiteraard goed opgeleid en bevoegd. Hierbij wordt gestreefd naar de maximale inzet van intern personeel.”