Canadese scholen vernietigen 5.000 boeken en strips die ongepast beeld geven van autochtone bevolking: ook Asterix en Kuifje verbrand
Er is ophef ontstaan nadat enkele scholen in de Canadese provincie Ontario zo'n 5.000 boeken en strips vernietigden die een stereotiep beeld geven van de autochtone bevolking van het land. Dat meldt de Canadese openbare omroep (CBC). Het gaat onder meer om verhalen van Kuifje, Asterix en Lucky Luke. Sommige boeken werden weggegooid, andere verbrand en begraven.
De betrokken scholen maken deel uit van de Conseil scolaire catholique Providence, een instelling die dertig katholieke scholen - goed voor zo’n 10.000 leerlingen - verenigt in het zuidoosten van Ontario. Een comité met vertegenwoordigers van de scholenraad en de inheemse bevolking van Canada analyseerde honderden kinderboeken over de First Nations en maakte een document van 165 pagina’s op met titels die verwijderd moesten worden en de reden waarom.
De Canadese openbare omroep kon de hand leggen op de lijst en zag er romans, maar ook encyclopedieën en stripverhalen op staan. In totaal 155 titels moesten verdwijnen, 152 mochten blijven staan en 193 worden nog geëvalueerd. In totaal werden al 4.716 boeken verwijderd uit dertig schoolbibliotheken.
Kuifje
Een van de strips die op de korrel worden genomen, is Kuifje in Amerika uit 1932 van de Belgische scenarist en striptekenaar Hergé. Het comité spreekt van “onacceptabel taalgebruik”, “foutieve informatie” en “een negatieve en beledigende voorstelling van de inheemse bevolking”. Het gaat onder meer om woordgebruik zoals ‘roodhuiden’. Ook Kuifje en de Zonnetempel is in de ban geslagen.
Drie titels van de stripreeks Lucky Luke ondergingen hetzelfde lot. Daar had de commissie onder meer een probleem met het machtsevenwicht tussen witten en autochtonen, die als slechteriken worden voorgesteld. Maar vaak is het al genoeg dat een woord als ‘indiaan’ of ‘verovering’ gebruikt wordt.
Ook de seksualisering van autochtone vrouwen stuit het comité tegen de borst. Daarbij wordt onder meer verwezen naar het inheemse meisje dat verliefd wordt op Obelix in Asterix en de Indianen. Zij wordt voorgesteld in een minirokje en met een diep decolleté. “Er is iets ontwikkeld dat seksuele wreedheid wordt genoemd, een beeld van inheemse vrouwen als gemakkelijke vrouwen”, klinkt het.
Zuiveringsceremonie
De verboden boeken werden ‘gerecycleerd’. Dat gebeurde onder meer met ‘een zuiveringsceremonie met vuur’. Daarbij werden boeken verbrand en de assen gebruikt als meststof om bomen te planten. Zo werd iets negatiefs in iets positiefs omgezet. “We begraven de as van racisme, discriminatie en stereotypen in de hoop dat we zullen opgroeien in een inclusief land waar iedereen in welvaart en veiligheid kan leven”, klinkt het in een video voor de leerlingen van de betrokken basis- en secundaire scholen.
Het plan om dergelijke boekverbrandingen in alle scholen te houden, werd eerst uitgesteld door de uitbraak van de coronapandemie en later afgevoerd uit vrees voor protest van leerkrachten en ouders.
Volgens Suzy Kies - een lid van de inheemse bevolking die hielp met het opstellen van de lijst - worden autochtonen in de gebannen boeken voorgesteld als dronken, onbetrouwbaar, lui en dom. “Mensen panikeren omdat we boeken verbranden, maar we hebben het over miljoenen werken met een negatief beeld van inheemse mensen, die stereotypen in stand houden, die echt schadelijk en gevaarlijk zijn.”
Ze vindt ook dat boeken over de inheemse bevolking niet geschreven kunnen worden door iemand die daar niet toe behoort, iets wat doet denken aan de discussie over de vertaling van de poëzie van de Amerikaanse Amanda Gorman. Ook dat was een reden om boeken in de ban te slaan. “Nooit óver ons, zónder ons”, klinkt het daarbij.
Geschokt
Enkele van de geviseerde auteurs hebben al geschokt gereageerd en spreken van censuur. Een van hen is de Canadese stripauteur Marcel Levasseur. Zijn humoristische reeks Laflèche - over de geschiedenis van Canada - was tien jaar geleden nog finalist voor een prijs van de Ontario Library Association. “In tien jaar tijd ben ik van een laureaat naar een verboden auteur gegaan”, zucht hij.
De Canadese onderwijsfilosoof Normand Baillargeon noemt de boekverbranding “buitengewoon verontrustend”. Volgens hem kan het zijn dat een boek wordt teruggetrokken als het bijvoorbeeld objectief aantoonbare onwaarheden bevat, maar de reden moet “zeer ernstig” zijn. Hij pleit er ook voor om fictieve verhalen en stripverhalen niet over dezelfde kam te scheren als bijvoorbeeld encyclopedieën.
Het Ministerie van Onderwijs van Ontario heeft ook al gereageerd. Het legde uit dat de keuze van boeken in schoolbibliotheken de verantwoordelijkheid is van elk schoolbestuur apart.