Leraren, scholen en universiteiten doen mee om ’gekwetste’ inclusiviteits-activisten te creëren .
’Als blanke hetero moet je je mond houden’
We moeten als samenleving leren om weer nee te zeggen. Niet alleen tegen kinderen, maar ook tegen ’gekwetste’ inclusiviteits-activisten die met hun ’totalitaire ideologie’ steeds meer ruimte opeisen, betoogt psychiater Frank Koerselman. Een boodschap waarmee hij zich niet populair maakt, merkte hij. „Maar verzet tegen iedere beknotting van het vrije denken kost nu eenmaal pijn en moeite.”
Het is een pleidooi dat niet lekker valt, ondervond Frank Koerselman toen hij zijn essay Ontvadering uitbracht. Tijdens een interview op Radio 1 zakte de gevoelstemperatuur ver onder het vriespunt. „Na het gesprek moest ik mijn weg naar de uitgang zelf maar vinden”, vertelt de emeritus hoogleraar (Universiteit Utrecht).
Koerselman pleit namelijk voor een herwaardering van de traditionele vaderrol. Iemand die zijn kind uitdaagt, prikkelt, inspireert, eisen stelt en niet terugdeinst om te bekritiseren. Die niet bang is om nee te zeggen. Precies het type dat na de culturele revolutie van de jaren zestig bij het grofvuil werd gezet. Veel te autoritair, was het idee.
Van pappa’s wordt nu verwacht dat ze empathisch meesnotteren als hun kroost het even moeilijk heeft. Een beste vriendje is die voortdurend schouderklopjes geeft, merkt de psychiater. „Maar wie zegt nu: zeg luister eens: stel je niet aan! Wees flink!” Een beetje tegengas is broodnodig voor de ontwikkeling, stelt Koerselman. Het zou kinderen weerbaarder maken.
„Neem zoiets als gepest worden. Dat is van alle tijden en zal altijd zo blijven. Daar moest je vroeger weerbaar tegen gemaakt worden. Hoe deed je dat? Door het te leren relativeren met humor of door terug te knokken. Maar als een kind tegenwoordig wordt gepest is het een dra-ma vanjewelste. Traumatisch zelfs.”
Maar als je tegen een gepest kind zegt: ’stel je niet aan’, is dat niet heel bot?
„Ik noem dat idee empathieverkramping. Je kunt te weinig empathisch zijn. Maar ook te veel. Je moet kinderen weerbaar maken. Daar gaat het om. Alles is tegenwoordig gericht op de fysieke en mentale veiligheid. Daar krijg je verwende kinderen van. Prinsjes en prinsesjes. Die denken dat het om hen draait. En dat is ook waar. Want het draait ook om hen.”
Al is de klacht dat kinderen verwend zijn van alle tijden.
„Het gaat nu om meer. Niet gewend zijn om een ’nee’ te horen of kritiek te krijgen. Dat je het idee krijgt aangereikt dat je niet alleen belangrijk bent – zonder dat je ooit iets gepresteerd hebt – maar dat ook wat je doet vanzelf lovenswaardig en belangrijk is. En dat ze het idee hebben dat wat ze ook zeggen zinnig is om naar te luisteren.”
Maar we horen altijd: het is juist goed om naar de mening van een kind te luisteren. Dat wordt actief gestimuleerd.
„Als de mening van een kind net zo belangrijk is als van een volwassene, wat is dan het perspectief van ouder worden? Als je een kind leert te luisteren naar een ouder persoon dan heeft het iets om zich aan op te trekken.”
Kennelijk hebben vaders geen behoefte om een meer klassieke vaderrol op te pakken
„Daar heb ik ook niet zomaar een antwoord op. Ik vermoed dat het komt omdat men af wil van het oude. De afkeer van alles wat naar het vorige verwijst, herhaalt zich van generatie op generatie. Mensen willen zich blijven afzetten. Maar waarom zouden een vader én moeder niet samen kunnen proberen om beide elementen te bieden: niet alleen basisveiligheid, erkenning en acceptatie, maar daarnaast ook: voorwaardelijkheid, eisen stellen en kritiek geven? Maar het gebeurt gewoon niet.”
Nederlandse kinderen varen er wel bij. Als we de onderzoeken moeten geloven behoren ze tot de gelukkigste kinderen ter wereld.
„Ach ja. Ik moet vaak mensen onderzoeken die iets dramatisch in hun leven hebben meegemaakt. Wat mij zo vaak opvalt: juist het feit dat ze tot dat ongeluk een volkomen rimpelloos gelukkig leven hebben gehad, maakt hen kwetsbaar. Ze hebben niet geleerd met ongeluk om te gaan. Dat geluk van kinderen is mooi. Maar hoe jonger je met tegenslag leert omgaan, hoe steviger je uiteindelijk in je schoenen staat. Het hoogste doel van de opvoeding is niet alleen geluk. Maar dat kinderen zijn opgewassen tegen ongeluk. Misschien heb je gewoon weer vaders nodig hebt, die dat oppakken. Maar ja: als je dat zegt, dan krijg je problemen.”
De ontvadering, zoals Koerselman deze ontwikkeling noemt, heeft niet alleen de opvoeding maar ook de samenleving ingrijpend veranderd. Moederlijke waarden zoals ’onvoorwaardelijk geaccepteerd worden’, hebben de afgelopen decennia extreem veel gewicht gekregen.
Hieruit is een nieuwe ideologie ontstaan: die van de inclusieve en hiërarchieloze samenleving Waarin het individu centraal staat en ’inclusie’ en ’niet kwetsen’ het allerhoogste doel is. Het leidt tot een hausse aan voorlichtingscampagnes over seksuele identiteit en gender, of tot het schrappen van woorden – zoals Gouden Eeuw – uit respect voor Caribische Nederlanders.
Bestuurders buigen op voorhand mee en maken toiletten plotseling genderneutraal, omdat een half procent van de bevolking gekwetst zou kunnen zijn. Kortom een maatschappij waarin een individu zich zo belangrijk mag vinden dat 99 anderen zich aan hem of haar moeten aanpassen, zegt Koerselman.
Ironisch genoeg begint deze nieuwe ideologie die haar oorsprong heeft in de antiautoritaire beweging, inmiddels zelf dwingende en totalitaire trekjes te vertonen en een nieuwe maatschappelijke hiërarchie op te leggen, merkt de psychiater.
„Nieuwe ideologieën tolereren geen andersdenkenden. Dat zie je ook nu heel duidelijk. Andere culturen die niet aan onze normen voldoen, daar kan helemaal niets positiefs over gezegd worden. We proberen zelfs niet eens om mensen in Oost-Europa te begrijpen – in landen die aan traditie hechten en de inclusiviteitsdogma’s dus niet onderschrijven. Er is dan geen enkele bereidheid om inclusief te zijn. Men verdraagt heel slecht afwijkende geluiden.”
Waar wordt het totalitair?
„Dat we tegenwoordig maar overal excuses voor moeten aanbieden. Kijk naar de Protestantse Kerk die verontschuldigingen heeft aangeboden voor de rol in de Tweede Wereldoorlog. Terwijl er verdorie ontzettend veel dapper verzet is gepleegd. Wat nu onder tafel wordt geveegd. Maar dat past niet meer in die nieuwe ideologie. Kijk ook naar de cancel culture. Het uitschakelen van opvattingen die jou niet zinnen. De dominante groep bepaalt de spelregels en degenen die niet mee willen doen, horen er tegenwoordig niet meer bij. Ze ontwikkelt zich nu als een totalitaire ideologie. Er moet bekering plaatsvinden. Desnoods met dwang. Mensen die niet meedoen worden dan geweigerd, uitgesloten en zwart gemaakt. Of zelfs financieel aangepakt.”
Terwijl dit haaks staat op de uitgangspunten van de horizontale inclusiviteitsideologie. Iedereen is gelijk en iedereen mag meedoen.
„Nieuwe ideologieën zijn bijna altijd blind voor wat ze zelf doen. Dat is wat er nu ook gebeurt.”
Wat is nodig om een tegenwicht te bieden?
„Nee durven zeggen. Overal waar een cultuur te dominant wordt, zijn mensen nodig die zich daar niets van aantrekken. We hebben in het Westen personen nodig die de moed hebben om tegen die onverdraagzame woke-ideologie te zeggen: nee, hier gaan we niet in mee. Nee, ik ga geen verontschuldigingen aanbieden voor iets dat ik niet heb gedaan. Nee, we gaan geen woorden vervangen. Nee, we gaan geen tradities aanpassen. Maar mensen zijn kuddedieren en springen op de rijdende trein. Dat is eigenlijk nogal laf. Als duidelijk wordt dat dit de nieuwe ideologie is, dan gaan mensen hup daarin mee.”
Het televisiepogramma ’Veronica Inside’ trok zich aanvankelijk niets aan van de nieuwe inclusieve norm en betaalde een hoge prijs. Na een mislukte grap namen adverteerders direct de benen.
„Die adverteerders zijn zo opportunistisch als wat. Subsidie krijg je ook nog alleen als je ’correct’ bent. Maar je kunt weinig anders doen dan moedig doorgaan. Als je vindt dat er verzet nodig is tegen iedere beknotting van het vrije denken - en dat vind ik - dan kost dat nu eenmaal pijn en moeite. Het zal toch moeten, willen we een beetje onze vrijheid van denken en geweten willen behouden.”
De ontvadering is nu een aantal decennia aan de gang. Naar wat voor maatschappij zijn we op weg?
„Een versnipperde samenleving die niet meer bij elkaar hoort op basis van historische banden, maar waarin iedereen zijn individuele recht claimt. Waarin iedereen beloning eist zonder verdienste. Dat is wat je kunt verwachten. Dat allerlei dingen die berusten op hoe je toevallig bent, en niet op basis van wat je presteert, bepalend gaan zijn voor de mate waarin je wordt geaccepteerd. Ben je nu een zwarte homoseksueel dan is dat positief. Ben je een blanke heteroseksueel dan moet je je mond houden – niet om wat je zegt maar om wat je bent. Dat is waar je voor kunt vrezen. Dat deze ontwikkeling waarbij je niet meer wordt beoordeeld op wat je doet, maar op wie je bent steeds verder doorzet.”