De mensen achter het Museumplein
vlnr Ansgar John Brenninkmeijer, Jan Schrijver, een anonieme ME'er en ondernemer Ron. Ze hebben gemeen dat ze elkaar al wekenlang tegenkomen bij de ’koffiedrinkdemo’s’ op het Museumplein in Amsterdam.
Wekelijks wordt op het Amsterdamse Museumplein onder het mom van ’koffiedrinken’ gedemonstreerd tegen de coronaregels. En bijna wekelijks loopt die bijeenkomst van ’bezorgde burgers’ serieus uit de hand. De politie-inzet kostte de schatkist al 5,5 miljoen euro. Wie zijn de mensen van het Museumplein? De ME’er: ’je ziet de frustratie’, de ondernemer: ’ik sta hier voor mijn kinderen’, de demonstrant: ’Covid is seizoensgebonden ziekte’.
Je kunt bijna voorspellen hoe het in het weekend gaat. Betogers tegen de corona-maatregelen trekken – soms van heinde en verre – naar het Amsterdamse Museumplein. Omdat demonstreren officieel is verboden, scholen zij hier zogenaamd samen om ’koffie te drinken’. En telkens weer wordt het Museumplein ’schoongeveegd’: leuten loopt uit op rellen.
Zowel demonstranten als omwonenden beweren dat de groep koffiedrinkers wekelijks groeit. De woordvoerder van burgemeester Halsema: „Het demonstratierecht is een belangrijk grondrecht dat ook tijdens deze pandemie in Amsterdam niet opzijgezet wordt. Mensen moeten hun stem kunnen laten horen. Maar het moet op een veilige en verstandige manier georganiseerd worden. Dat betekent dat het deelnemersaantal een maximum kent, er 1,5 meter afstand gehouden moet worden en mensen met klachten thuisblijven.”
Gewelddadig
Wat dat betreft is de zorg groot. „Tijdens de wekelijkse demonstraties worden de coronaregels bewust en massaal overtreden, een enkele keer zelfs gewelddadig. Daarom is de driehoek – burgemeester, politie, Openbaar Ministerie – genoodzaakt daartegen op te treden.”
Politie-inzet rondom de inmiddels al bijna traditionele Museumplein-rellen kostten tot nu toe 5,5 miljoen euro. Met wie hebben we te maken, en: wat drijft deze mensen?
’Ik sta hier voor mijn kinderen’
Ron, ondernemer uit Den Haag, wekelijks op het Museumplein:
„Ik heb hiervoor nog nooit in m’n leven gedemonstreerd. In het begin van de pandemie was er natuurlijk veel angst. De beelden uit Wuhan en Italië lieten iedereen schrikken. Maar ik kreeg steeds meer vragen. De sterfte bleek lager dan we voorheen dachten, maar de boel bleef op slot.
Ik heb een bedrijf dat van mijn vader is geweest. Als ondernemer ben ik verantwoordelijk voor mijn zeven werknemers. Daar zijn er nu nog maar drie van over. Ik werk veel voor de evenementenbranche, en dat werk – en de inkomsten – droogde helemaal op. Te lang en te angstvallig wordt vastgehouden aan de lockdown.
Sinds januari sta ik elke week op het Museumplein en praat met de mensen en kijk wat er gebeurt. Geweld richting de politie is vreselijk. Ik maak geregeld een praatje met de agenten. Ze zijn doorgaans heel vriendelijk. Maar je ziet soms dingen gebeuren, die gewoon niet kunnen in een democratie waarin je normaal moet kunnen demonstreren. Het geweld vanaf politiekant is soms zó heftig.
Ik heb principes. Ik sta daar ook voor mijn kinderen. Al die jongeren die opgesloten zitten op hun kamertje, die niet kunnen sporten, geen sociale contacten hebben.”
’We zitten in een domme situatie’
Ansgar John Brenninkmeijer, C&A-telg, wekelijks op de Dam en ook geregeld op het Museumplein:
„Sinds Bevrijdingsdag zit ik wekelijks op de Dam. En ik stop pas op het moment dat de tijdelijke coronawetten weer worden afgeschaft. Ik heb een bekende naam, maar ik zit er op persoonlijke titel. Ik meld de demo altijd aan bij de gemeente; dat kost vijf minuutjes. En als er meer dan dertig mensen komen opdagen, word ik opgepakt.
Kerstliedjes
Dat gebeurde bijvoorbeeld op 20 december. Er waren te veel mensen en we waren kerstliedjes aan het zingen met een bord met ’vrijheid’. Dat is natuurlijk uit den boze.
Op 24 januari, de tweede keer dat er ’koffie werd gedronken’ op het Museumplein, fietste ik daarlangs. Het plein was net leeggeveegd dus ik ben er op gefietst. Ik ben toen ingerekend en heb van zondag tot en met woensdag vastgezeten, op verdenking van openbaar geweld met letsel tot gevolg. Terwijl ik pas aan kwam fietsen toen de rellen al voorbij waren. Daar zijn ook beelden van.
Dijken op doorbreken
De dagen dat ik vastzat, waren er in heel Nederland rellen vanwege de avondklok. Daar heb ik niets van mee gekregen. Wat betreft corona sta ik op hetzelfde punt als de voorzieningenrechter die in eerste instantie de avondklok ongeldig verklaarde. Als de dijken op doorbreken staan, kun je dit soort maatregelen nemen. Zoals in maart vorig jaar.
„Maar inmiddels niet meer. Er is heel goed in kaart gebracht dat Covid-19 een seizoensgebonden ziekte is. Zodra er pollen in de lucht komen, neemt hij af. Zelfs doorsnee media hebben daar meerdere malen over geschreven. Ik vind het dan ook niet te begrijpen dat een evenement als de Nijmeegse Vierdaagse is afgelast. Midden in juli, in de buitenlucht. Denk toch eens na.
Zweden
Ik wil met de actie #freedam op de Dam laten zien dat corona bestrijden ook zonder lockdowns kan. Maar er is institutional imperative: we kijken naar de landen om ons heen en kopiëren dat. Dus wij zitten in deze domme situatie omdat andere landen het domme voorbeeld geven. Kijk naar Zweden, waar veel meer open is dan bij ons in Nederland, en naar de Amerikaanse staten North Dakota en South Dakota: twee staten die enorm op elkaar lijken. De een zit in strenge lockdown en de ander niet. En de besmettingen zijn vergelijkbaar. Ik vind het belangrijk dit soort dingen te blijven vertellen.”
’Je ziet twijfels en frustratie’
ME’er Bob: ‘Stop met het ophitsen van burgers’
„Doordeweeks werk je bij de recherche, in de noodhulp of bij de verkeersdienst en in de weekenden sta je tegenover een steeds complexere groep demonstranten met mensen ertussen die de grenzen opzoeken en flink overschrijden. De rek is eruit en we worden zwaar op de proef gesteld.”
’Bob’ is niet zijn echte naam. De leidinggevende binnen de Mobiele Eenheid van de politie Amsterdam wil anoniem blijven, omdat er jacht wordt gemaakt door demonstranten op de leden van de ME en de aanhoudingseenheden of AE’ers die hier deel van uitmaken. Ze hebben de bijnaam Romeo’sl, zoals de Pappa’s de mannen op de paarden zijn.
Tijdens de demonstraties duiken altijd weer deelnemers op die de leden van de ME filmen en fotograferen. Foto’s en filmpjes worden vaak onvolledig gedeeld op sociale media en onderling verspreid. Minister van Justitie Grapperhaus maakte begin februari bekend dat politiemensen die optreden bij demonstraties thuis zijn opgezocht.
Fotograferen is ’bedreigend’
„Het is hartstikke bedreigend en naar. Dit zijn collega’s die een gezin hebben. Ze staan in het veld voor het landsbelang. Mijn vriendin maakt zich thuis ook zorgen. Ze wordt ook vaak geconfronteerd met de onzinverhalen over Romeo’s die bewust de boel zouden opfokken.”
„Met ’gewone’ hooligans weet je als ME’er waar je aan toe bent. „Die willen knokken. Het is een homogene groep. Maar de anticorona-demonstranten die nu ieder weekend opdraven, zijn mensen uit allerlei geledingen. Er zijn echte complotdenkers, maar ook mensen die zich echt zorgen maken over de samenleving.”
Gesprek met demonstranten
Soms probeert Bob tijdens een reguliere dienst een gesprek aan te knopen met wat demonstranten. „Dan heb je een prima conversatie over hun baan en kinderen en dan beginnen ze ineens met vergezochte verhalen over Sigrid Kaag die aanwezig was op het World Economic Forum en dat dat verdacht is. Of dat er donkere krachten achter de vaccinaties zitten of we overgenomen worden door pedofielen.”
De sfeer slaat dan soms om. „Ineens is er geen discussie meer mogelijk. Er komt een grote groep omheen staan en er kan een bedreigende sfeer ontstaan. Je ziet dat de bevolking gefrustreerd is, veel twijfels kent. En bepaalde groepen parasiteren hierop.”
’Als het mooi geweest is is het mooi geweest’
Bob benadrukt het belang van het demonstratierecht. „Maar als het mooi is geweest, is het mooi geweest. En als mensen zich niet aan de coronamatregelen houden, moeten we optreden. En dat gebeurt na herhaaldelijk waarschuwen. De goedwillenden verdwijnen, maar de kwaadwillende kern gaat de confrontatie aan met de ME. Op bordjes van de demonstranten staat ’Wappies rammen’. Maar geloof mij: wij hebben echt geen zin om te rammen”, legt Bob uit, die al twintig jaar bij de ME werkt.
De kleine harde kern wordt volgens hem steeds radicaler en professioneler. „Ze bewapenen zich en trekken speciale kleding aan tegen honden. We zien dat ze briefings houden en tactieken delen. Ze denken: wat de politie kan, kunnen wij ook. Een goed voorbeeld zijn de veteranen die nu worden opgesteld. Ik ben overtuigd dat het gros geen echte veteraan is.”
Het meest alarmerende, zo stelt Bob, is dat deze groep en burger tegen de politie opzet. „Bijvoorbeeld door onvolledige filmpjes op sociale media, waarbij ME’ers of leden van de aanhoudingseenheden zwaar over de schreef lijken te gaan. Je mist er vaak de aanleiding.”
Toch spreken de feiten soms voor zich. Zo was te zien hoe een ME’er een demonstrant met de stok tegen het hoofd sloeg. „Slaan op het hoofd mag niet, maar in het heetst van de strijd kun je een fout maken. We worden van alle kanten gefilmd, ook door onze eigen mensen. Als er reden toe is, volgt nader onderzoek. En geloof me: je wordt bij grensoverschrijdend gedrag echt wel gestraft.”
De rek is eruit, zegt Bob. „Elk weekend is het raak. Het is loodzwaar en het thuisfront begint te muiten. Er is onvrede onder de ME’ers. Wij regelen het weer voor de regering, maar krijgen er nauwelijks extra waardering voor terug.”
De ME’er doet een dringende oproep aan de demonstranten. „Stop met de verdachtmakingen richting de politie en hou op het ophitsen van een deel van de samenleving. En prima als je je punt maakt, maar hou je dan aan de regels. De demonstraties zijn een bron van besmettingen als de regels niet worden nageleefd en houden de maatregelen juist in stand. Ook wij lopen risico door iedere keer met z’n zessen in een busje te zitten. ”
’Het wordt een beetje eentonig’
Jan Schrijver, wonend in de Paulus Potterstraat naast het Museumplein:
„We kunnen uittekenen wat er elke week gebeurt. De laatste keer stond er ineens een ordedienst, een veteranengroep, voor de betogers. Dat was nieuw. Voor de rest weet iedereen rond het plein eigenlijk precies wat er gaat gebeuren.
Er is wel een voordeel ten opzichte van evenementen van bijvoorbeeld Ajax of het Nederlands elftal. Het ’koffiedrinken’ scheelt een slok op een borrel met festiviteiten waarbij alcohol vloeit. Dat geeft veel overlast, zoals kotsen op straat en plassen in de tuinen en portieken. Daar hebben we bij deze bijeenkomsten geen last van.
We waren voor corona juist gewend dat de politie menigten op het plein wilde houden. Dat is nu andersom. De betogers worden er iedere keer vanaf gedreven. Dat geeft bewoners in de straten achter en rond het Concertgebouw wel de nodige zorgen, want zij moeten elke keer maar afwachten wat er gaat gebeuren.
Maar er is ook een soort gewenning. Winkeliers in de PC Hooftstraat hebben de houten schotten voor hun etalages alweer weggehaald. Na een paar minuten is het plein feitelijk leeg. Zo gaat het iedere keer. En zo zal het misschien nog een paar keer gaan. Het wordt al een beetje eentonig.”