Felix heeft last van klimaatstress: ‘Word steeds somberder, de overheid doet te weinig’
Slapeloze nachten. Thuis niet te genieten. En richting burn-out. Het overkomt klimaatactivisten zoals Felix van Vugt. ,,Ik kijk het beest in de bek en kan me er niet van loskoppelen.” Voor hen start het Humanistisch Verbond vandaag een Klimaatvrijplaats om op te laden en rust te vinden.
,,Vannacht lag ik weer een uur wakker’’, verzucht Van Vugt. Hij zit achter de koffie in zijn woning in Utrecht. Een speldje van Extinction Rebellion (XR) prijkt op zijn colbert. ,,Ik zit in zoveel klimaatgroepen: ik weet dat ik gas terug moet nemen. Maar welke mag ik dan laten schieten?’’
Van Vugt is lerarenopleider en vader van zoontje Willem (4). De laatste jaren uit hij zich steeds nadrukkelijker als activist. Zo was hij burgerlijk ongehoorzaam bij pensioenfonds ABP, provoceerde vliegfanaten tijdens een KLM-hardloopevent en werd eind januari gearresteerd op de A12 in Den Haag.
,,Toch lijkt alles wat ik doe, niet genoeg. En alles wat niet met klimaat te maken heeft, voelt als zinloos.’’ Ook thuis ligt dat niet altijd makkelijk. Uren per week gaan op aan de klimaatstrijd en Felix’ partner Marijn wil het ook wel eens over iets vrolijks hebben.
Het zijn mentale klachten die Lotte Huijing, opgeleid tot humanistisch geestelijk verzorger, steeds vaker hoort. ,,Mensen kunnen niet meer slapen. Ze krijgen de beelden van bosbranden niet van hun netvlies. Of ze voelen pijn en verdriet over al die koala’s die zijn verbrand’’, aldus de programmamanager ecohumanisme bij het Humanistisch Verbond.
Er is een term voor die klimaatstress: ‘antropoceen horror’. Het is gebukt gaan onder de verschrikkingen en doembeelden van menselijke klimaatverandering. Huijing zag hierin wel een rol voor het Humanistisch Verbond, dat immers een traditie heeft van geestelijke bijstand. ,,Onze Klimaatvrijplaats wil een veilige plek bieden om aan weerbaarheid te werken.’’
Juist die veerkracht ontbeert Van Vugt. ,,Ik wil dat mijn zoontje een leefbare toekomst heeft. Maar ik word de laatste tijd steeds somberder. Onze overheid en bedrijven doen gewoon te weinig. De klimaatcrisis ontwaar ik overal. Plastic op straat, ongeremd consumentisme en overal vervuilende auto’s. We rennen als lemmingen richting afgrond.’’
Huijing kent die frustratie, en niet alleen als verzorger. ,,Anderhalf jaar geleden voelde het alsof ik een trap in mijn maag kreeg. Ik keek bij mijn man over zijn schouder mee naar een artikel in The Guardian over kantelpunten in het klimaat. Als het misgaat, gaat het goed mis. Ik voel het nu weer.’’
Kippenvel
Lukt er dan niets? Jazeker wel. Toen Van Vugt ontdekte dat het pensioenfonds voor ambtenaren ABP zwaar in de fossiele sector zat, pakte hij het fonds met Fossiel Vrij aan. Na jaren duwen capituleerde het ABP: het fonds verbrak in 2021 alle banden met olie- en gasbedrijven. Een grote glimlach verschijnt op zijn gezicht. ,,Dat was fantastisch!’’, juicht Van Vugt. ,,Maar die successen zijn zo spaarzaam.’’
De Klimaatvrijplaats is geen behandelcentrum, en Huijing geen therapeut. Maar ze is wel professioneel begeleider bij zingevingsvragen. ,,Laatst gooide een activist me voor de voeten: ‘Ja, als jij met een film op de bank ligt, dan zit ik nog in de gevangenis’. Voor velen is ontspannen heel moeilijk, ze zijn hun pauzeknop kwijt.’’
,,Zoals de natuur tijdens de winter rust neemt, hebben ook klimaatactivisten ontspanning nodig”, vergelijkt Huijing. ,,Je moet opladen vanuit je wortels.” Dosering van nieuwsinname is een andere vorm van zelfbescherming. ,,Ga niet doemscrollen, en klik niet bij elk klimaatverhaal gelijk door.”
Van Vugt hoopt op hetzelfde warme bad zoals hij bij zijn eerste klimaatmars ervoer. ,,Daar voelde ik me gelijk thuis. Ik hoefde niets uit te leggen. En ondanks het zware thema, maakten we plezier. Ook nu heb ik het nodig om met gelijkgestemden te praten over wanhoop. Ik wil door met onze strijd, maar hoe?’’
Is er een kans dat bedroefde klimaatstrijders te somber zijn? Volgens de oprichtster van de wereldwijd vermaarde database voor natuurrampen EM-DAT in Leuven zijn er, ondanks alle mediageweld, (nog) niet meer klimaatrampen dan vroeger. Ook het aantal klimaatdoden ligt fors lager dan een eeuw geleden.
Onvoldoende bezorgd
Huijing: ,,Nee, stijgende temperaturen zijn een feit. Door weersextremen trekken mensen weg van plekken die niet meer leefbaar zijn, en dat kan leiden tot sociale onrust. Voor veel mensen gaat de klimaatcrisis het voorstellingsvermogen te boven. Maar ik vind klimaatstress een terechte en gezonde reactie op de staat van onze wereld.’’
Ook Van Vugt weigert twijfel als strohalm voor zijn gemoed. ,,We stevenen af op een opwarming van 3 graden eind deze eeuw. Dat is catastrofaal. Tegelijkertijd: we kunnen dit veranderen. Daarom kies ik voor koppig optimisme. Elke tiende van een graad Celsius minder opwarming helpt.’’
Na de arrestatie voor de bezetting van de A12 was de jonge vader onlangs nog net op tijd thuis voor het badritueel van zijn zoon. ,,Papa, je bent toch niet opgepakt?’’, vroeg kleine Willem. ,,Toen heb ik gezegd dat ik wel was gearresteerd. Ja, dat is dan even ingewikkeld. Want voor hem is de politie goed. Maar deze strijd voer ik vooral voor hem.’’