Geen ruimte voor onschuldige grappen’
Zorgen over weerbaarheid studenten: wandelt er straks een weke woke-generatie uit collegezalen?
De ene student is online aan het winkelen tijdens de les en wordt boos als de leraar daar wat van zegt, een ander gooit eieren naar een oud-militair die rechtenstudenten toespreekt. Elders is een slecht cijfer aanleiding om de docent te betichten van racisme. Op hogescholen en universiteiten moeten ze op eieren lopen om de huidige generatie studenten in toom te houden. Wandelt er straks een weke woke-generatie uit de collegezalen?
Als Gerrit Breeuwsma, docent ontwikkelingspsychologie aan de Rijksuniversiteit Groningen, in een column in de Universiteitskrant naar twee vrouwen verwijst als ’knappe dames’, krijgt hij tot zijn verbazing forse kritiek van studenten. „Er kwamen brieven dat het schandálig was dat ik zoiets kon schrijven, het zou seksistisch zijn en reden voor ontslag. Jongeren lijken het lastig te hebben met ironie. Ze nemen alles zo serieus dat er geen ruimte is voor onschuldige grappen.”
Een docent kan tegenwoordig in de ogen van sommige studenten al over de schreef gaan als hij iemand in de lessen een vraag stelt, merkt Bas van den Putte, hoogleraar gezondheidscommunicatie aan de UvA. Bij navraag blijken zijn collega’s met vergelijkbare voorbeelden rond te lopen. „Praten in de les is altijd spannend geweest voor studenten. Wat nieuw is: het wordt gekoppeld aan het thema sociale veiligheid.”
’Onveilig’
De huidige generatie studenten, vaak sneeuwvlokjes genoemd, voelt zich sneller ’onveilig’. Dat betreft niet alleen pesten of een ongewenste aanraking, volgens de UvA is ’de ervaring van onveiligheid door een persoon het uitgangspunt’. Het is een glijdende schaal: toen Van den Putte een student aansprak op online shoppen tijdens college, reageerde die boos: onveilige situatie!
’
Soms worden docenten bejegend alsof ze de studenten horen te behandelen als betalende klant. Arie van den Heuvel, tot voor kort leraar hbo recht, kreeg regelmatig de vraag van studenten of hij ’niet kon regelen’ dat er geen rekenopgaven in de tentamens kwamen. „Want die waren zo moeilijk. Maar zonder rekenen wordt het wel erg lastig om iets als het erfrecht toe te passen”, verzucht hij. „Gaandeweg kregen we van hogerop te horen dat de tentamens qua zwaarte moesten worden aangepast. Anders zouden de slagingspercentages hard omlaag gaan.”
"Ze móéten ook een hoop dingen tegelijkertijd doen"
De leraren hebben best begrip voor de grillen van studenten. Van den Heuvel: „Ze móéten ook een hoop dingen tegelijkertijd doen en krijgen veel minder tijd dan de vorige generaties. Maar ze moeten wel komen studeren om wat te leren, en niet om eerder uit de les te vertrekken omdat hun bijbaantje op ze wacht.”
Een generatie aan studenten is niet makkelijk te kenschetsen, maar hoogleraren en experts zien wel overeenkomstige kenmerken. Zo zijn jongeren tussen de 18 en 25 jaar duidelijk progressief georiënteerd, vertelt politicoloog en psycholoog Roderik Rekker. Vooral opvallend: ze hebben vaker een afkeer van mensen met een andere mening. „Er is vooral negativiteit van linkse jongeren richting mensen met rechtse ideeën over de multiculturele samenleving.” Daarbij heeft politieke verdeeldheid vaker een emotionele lading, zegt Rekker: mensen kunnen echt een hekel krijgen aan andersdenkenden.
Polarisatie
Hij ziet twee redenen. „De jongeren van nu zijn opgegroeid met hevige polarisatie rond thema’s als immigratie en racisme. Ze zien hoe keihard Thierry Baudet en Sylvana Simons met elkaar botsen. Dat is genormaliseerd. Bovendien zijn linkse jongeren binnen hun generatie in de meerderheid. Ze horen daardoor minder vaak een ander soort geluid.”
"De jongeren van nu zijn opgegroeid met hevige polarisatie rond thema’s als immigratie en racisme"
Discussies in het hoger onderwijs worden veelal aangejaagd door een kleine groep ’woke’-studenten. Ze zijn uit op het bestrijden van allerhande ’onrecht’ , van racisme, islamofobie en ’transfobie’ tot een gebrek aan diversiteit. Zo houdt de Groningse studentenclub voor feministen – 2600 volgers op Instagram – zich niet alleen bezig met vrouwenrechten, maar is de groep ook ’anti-racist’, ’anti-kapitalist’, ’anti-validist’ en queer.
De gevoeligheid onder studenten kan zelfs over iets kleins gaan als berichtjes op de telefoon: een zin afsluiten met een punt is wel heel stellig. Een duim omhoog-emoji kan passief-agressief overkomen en emoji’s met een donkere kleur mogen alleen worden gebruikt door niet-blanken.
Leven zuur maken
„Het zijn de activisten die ook het leven van de docenten zuur willen maken, door te weigeren om bijvoorbeeld ’koloniale’ boeken van ’witte’ auteurs te bestuderen”, zegt politicoloog en historicus Coen de Jong, van wie deze week het boek Wokeland, hoe een radicale voorhoede vat kreeg op de samenleving verschijnt. „De activisten gaan vol op het orgel, anderen – ook veel docenten, die bang zijn om de tijdgeest niet te verstaan – lopen er achteraan.”
"Het zijn de activisten die ook het leven van de docenten zuur willen maken"
Zo worden schilderijen met ’te veel’ blanke mannen vervangen en de lesstof uitgebreid met niet-westerse denkers. Alle universiteiten hebben ’diversiteitsofficieren’ in huis, die bekijken of het taalgebruik bij hun opleidingen niet wat minder ’heteronormatief’ moet worden.
Gepamperd
„Studenten die eisen dat aan hen geen vragen worden gesteld omdat zij dit als ’onveilig’ ervaren, zijn daarvan een afgeleide”, zegt De Jong. „Die hebben vooral, vermoed ik, een begripvolle opvoeding gehad: sommige beginnende studenten worden al vanaf de lagere school gepamperd door ouders en leerkrachten en hobbelen mee met die hardcore-activisten die beweren dat Nederland een wit bolwerk is vol onderdrukking en machtsmisbruik.”
"Sommige beginnende studenten worden al vanaf de lagere school gepamperd"
Van de Groningse rechtenstudent David Jan mogen zijn generatiegenoten wel wat minder overgevoelig reageren. „Toen ik een jongen in een bar aansprak op vervelend gedrag, kreeg ik als antwoord: mijn moeder komt uit Indonesië, dus jij bent een racist. Volgens mij is dat geen manier om een discussie te voeren, of om weerbaarheid op te bouwen.”
Hij vindt het goed dat thema’s als de positie van de lhbti-gemeenschap leven op de universiteit, maar meent ook dat de balans is doorgeschoten. „We verwachten wel te worden gehoord door de universiteit, maar niet dat je daarnaast ook verantwoordelijkheden hebt. Bijvoorbeeld dat je je fatsoenlijk op een les voorbereidt.”
Stempel
Ivan wordt weleens woke genoemd. De net afgestudeerde student internationale betrekkingen haalt zijn schouders erover op. „Het is alleen maar omdat ik ergens voor sta. Ik kreeg bijvoorbeeld zo’n stempel opgedrukt tijdens een demonstratie tegen de discriminatie van mensen met Arabisch klinkende achternamen.”
"Vooral met oudere hoogleraren merk je een generatieverschil"
Het studentenleven schetst hij als stressvol, door de vele sociale activiteiten, kortere tijd om te studeren en hoge studielening. Een aantal van zijn studiegenoten had zelfs professionele hulp nodig om met de stress om te kunnen gaan. „Uiteindelijk moet de universiteit recht willen doen aan de denkwijzen van andere mensen met andere achtergronden. Vooral met oudere hoogleraren merk je een generatieverschil. Een docent tekende bijvoorbeeld een Aziatisch poppetje met spleetogen. Maar als je het gesprek aangaat, kan het ook weer snel zijn opgelost.”
Er lijkt inmiddels ook een tegenbeweging gaande. Onder meer Henk Kummeling, rector van de Universiteit Utrecht, uitte zijn zorgen over over het klimaat in het hoger onderwijs. „Op universiteiten moet alles gezegd en gedaan kunnen worden wat een intelligent mens kan bedenken. We zien met lede ogen aan dat er een academische cultuur zoals in de Verenigde Staten ontstaat, met ’safe spaces’: je moet mensen beschermen tegen bepaalde ideeën en opvattingen.”
Individualisme
Het is te makkelijk om alle kritiek simpelweg uit te storten over de jonge generatie, vindt ontwikkelingspsycholoog Breeuwsma. „Ze zijn uiteindelijk het product van hoe wij hebben besloten om te gaan met grote maatschappelijke kwesties. Decennialang hebben we gezegd dat het individualisme en je eigen mening het belangrijkste zijn. Dan moet je niet raar opkijken als een generatie dat letterlijk neemt.” Hij wijst naar Amerikaanse wetenschappers die stellen dat tegenwoordig bijna alle onderwerpen gevoelig liggen. „Zij wijten dat ook mede aan de opvoeding, waarbij kinderen niet meer vertrouwd raken met tegenspraak. Een docent op een basisschool weet dat het heel lastig is om kritiek te geven op een kind omdat ouders geneigd zijn voor ze in de bres te springen.”
„Ik maak me wel zorgen over de weerbaarheid van studenten en de stressgevoeligheid”, zegt Bas van den Putte naar aanleiding van zijn ervaringen voor de klas. „Bereiden we ze wel goed genoeg voor op de boze buitenwereld?” Breeuwsma blijft studenten in zijn lessen uitdagen en een beetje provoceren, juist om de weerbaarheid van studenten te verhogen. „Kritiek krijgen kan best vervelend zijn, maar het is een noodzakelijke voorbereiding op het leven. Niemand komt op een werkplek terecht waar ze alleen maar de vlag voor je uithangen.”